ՊԵՏԱԿԱՆ ՊԱՇՏՈՆՆԵՐ ԵՎ ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ՊԱՇՏՈՆՆԵՐ ԶԲԱՂԵՑՆՈՂ ԱՆՁԱՆՑ ԲԱԶԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԻ ԵՎ ՎԱՐՁԱՏՐՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳԻ ՎԵՐԱԲԵՐՅԱԼ ԶԵԿՈՒՅՑ
14-01-2022
Երևան 2021 թվականՆախաբան Սույն զեկույցը պատրաստվել է «Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքի 5-րդ հոդվածի 4-րդ մասի և «Քաղաքացիական ծառայության մասին» օրենքի 38-րդ հոդվածի 2-րդ մասի 5-րդ կետի համաձայն՝ հիմք ընդունելով Կառավարության 2014 թվականի դեկտեմբերի 18-ի N 1420-Ն որոշմամբ (այսուհետ՝ նաև Որոշում) հաստատված պետական պաշտոններ զբաղեցնող անձանց բազային աշխատավարձի և պաշտոնային դրույքաչափերի հաշվարկման գործակիցների փոփոխության նպատակով` ըստ մասնագիտությունների ու տարածքների աշխատանքի շուկայի վերլուծության իրականացման կարգը:Զեկույցի նախապատրաստման նպատակով 51 պետական մարմնից հավաքագրվել է պետական ծառայողների աշխատավարձերի վերաբերյալ տվյալներ՝ համաձայն Որոշման N 2 հավելվածով հաստատված ձև N 1-ի: Պետական ծառայողների պաշտոնային դրույքաչափերը ներկայացված են 2021 թվականի մարտի 1-ի դրությամբ, իսկ պարգևատրումները՝ 2020 թվականի արդյունքներով, որպեսզի պետական ծառայողներին վճարվող պարգևատրումների չափերի վերաբերյալ տեղեկատվությունը լինի ամբողջական։Զեկույցը չի բովանդակում զինծառայողների, քրեակատարողական և փրկարար ծառայության ծառայողների աշխատավարձերի վերաբերյալ տվյալներ: 2021 թվականի զեկույցի նպատակն է գնահատել պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց բազային աշխատավարձի և պաշտոնային դրույքաչափերի հաշվարկման գործակիցների փոփոխության անհրաժեշտությունը, ներկայացնել առաջարկություններ պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց բազային աշխատավարձի և (կամ) հիմնական աշխատավարձի չափը որոշող գործակիցների փոփոխության, ինչպես նաև վարձատրության համակարգում առկա խնդիրների վերաբերյալ։ Միաժամանակ, «Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 5-րդ հոդվածի 5-րդ մասի համաձայն՝ Կառավարությունը սույն զեկույցի նախապատրաստման նպատակով իրականացվող վերլուծության հիման վրա, առանձին մասնագիտությունների համար հիմնական աշխատավարձի չափը կարող է սահմանել բազային աշխատավարձի ու գործակցի արտադրյալի և դրա առավելագույնը 10 տոկոսը չգերազանցող հանրագումարի չափով:Զեկույցի «Աշխատավարձի համաշխարհային միտումները» բաժինը բովանդակում է տվյալներ 2020-2021 թվականների աշխատավարձի համաշխարհային զեկույցից: Աշխատավարձի համաշխարհային միտումները COVID-19 ճգնաժամի ազդեցությունը աշխատավարձի չափերի և աշխատավարձի կարգավորումների վրա COVID-19 համավարակին նախորդող չորս տարիների ընթացքում (2016–2019) աշխատավարձի համաշխարհային աճը տատանվում էր 1,6-2,2 տոկոսի սահմաններում: G20-ի զարգացած տնտեսություն ունեցող երկրներում աշխատավարձի իրական աճը տատանվում էր 0,4-0,9 տոկոսի սահմաններում, սակայն այդ երկրներում աճն ավելի արագ էր՝ տարեկան 3,5-4,5 տոկոս: Այդ երկրների շարքում աշխատավարձի աճն արագացված է եղել Կորեայի Հանրապետությունում (22%), որին հաջորդում էր Գերմանիան (15%): Ի հակադրություն՝ իրական աշխատավարձերն անկում են ապրել Իտալիայում, Ճապոնիայում և Միացյալ Թագավորությունում:COVID-19 ճգնաժամի արդյունքում 2020թ. առաջին կեսին միջին աշխատավարձի մակարդակի կամ աճի տեմպի նվազման միտում է նկատվել ուսումնասիրված երկրների 2/3-ում։ Այլ երկրներում հիմնականում արհեստականորեն են բարձրացել միջին աշխատավարձերը։ Սա պայմանավորված էր ցածր վարձատրվող աշխատողների՝ աշխատաշուկայից դուրս մղմամբ։ Ճգնաժամի պայմաններում միջին աշխատավարձը կարող է զգալիորեն շեղվել՝ զբաղվածության կազմի կտրուկ փոփոխությունների արդյունքում, ինչը հայտնի է որպես «կազմի ազդեցություն». եթե աշխատանքը կորցրածների մեծ մասը ցածր վարձատրվող աշխատողներն են, ապա ինքնաշխատ եղանակով բարձրանում է աշխատողների մյուս մասի միջին աշխատավարձը։ Բրազիլիայում, Կանադայում, Ֆրանսիայում, Իտալիայում և ԱՄՆ-ում միջին աշխատավարձը զգալիորեն աճել է աշխատատեղերի կրճատումների պատճառով, քանի որ աշխատատեղերի կրճատումը հիմնականում վերաբերել է աշխատավարձի սանդղակի ստորին հատվածում գտնվողներին: Ի հակադրություն վերջինիս՝ Ճապոնիայում, Կորեայի Հանրապետությունում և Միացյալ Թագավորությունում միջին աշխատավարձի նվազման միտում է նկատվել: Այն երկրներում, որտեղ աշխատատեղերը պահպանելու համար ուժեղ միջոցներ են ներդրվել, գործազրկության մակարդակը շատ չի աճել։ Ճգնաժամի հետևանքով աշխատավարձի մակարդակի նվազումը անհամաչափ ազդեցություն է ունեցել կանանց և տղամարդկանց աշխատավարձերի վրա: Ընտրանքում ներառված եվրոպական երկրներում աշխատավարձի համաշխարհային զեկույցի գնահատմամբ, եթե աշխատավարձի սուբսիդիաներ չտրվեին, ապա աշխատողները 2020 թվականի առաջին և երկրորդ եռամսյակների ընթացքում կկորցնեին իրենց ընդհանուր աշխատավարձի 6,5 տոկոսը: Կանանց աշխատավարձի ընդհանուր չափը կնվազեր 8,1 տոկոսով, տղամարդկանց աշխատավարձը՝ 5,4 տոկոսով: Հիմնականում նման անհամապատասխանությունը առաջացել է աշխատանքային ժամերի կրճատման, այլ ոչ թե աշխատատեղերի կրճատման տարբերությունների հետևանքով:Միևնույն ժամանակ, ճգնաժամն անհամաչափորեն է անդրադարձել հիմնականում ցածր վարձատրվող աշխատողների վրա՝ դրանով իսկ մեծացնելով աշխատավարձերի անհավասարությունը: Իսկ աշխատանքային ժամերի կրճատումը ազդեցություն է ունեցել ցածր որակավորում պահանջող մասնագիտությունների, այլ ոչ թե բարձր վարձատրվող վարչական և մասնագիտական աշխատանքների վրա: Մասնավորապես զեկույցի նախապատրաստման նպատակով ընտրանքում ընդգրկված եվրոպական երկրների վերաբերյալ առկա է գնահատական այն մասին, որ առանց աշխատավարձի սուբսիդիաների աշխատողների ամենացածր վարձատրվողների 50 տոկոսը կկորցներ իր աշխատավարձի մոտ 17,3 տոկոսը, ինչը շատ ավելին է, քան բոլոր աշխատողների աշխատավարձի 6,5 տոկոսով անկումը:Այնուամենայնիվ, աշխատավարձի ժամանակավոր սուբսիդիաները շատ երկրների հնարավորություն տվեցին փոխհատուցել աշխատավարձի ֆոնդի մի մասը և նվազեցնել ճգնաժամի ազդեցությունը աշխատավարձի անհավասարության վրա: Աշխարհի շատ երկրներ ներդրել կամ ընդլայնել են գոյություն ունեցող աշխատավարձի սուբսիդիաները՝ ճգնաժամի պայմաններում աշխատատեղերը պահպանելու համար: Համաձայն զեկույցի՝ 10 եվրոպական երկրում աշխատավարձի սուբսիդիաները հնարավորություն են տվել փոխհատուցել աշխատավարձի ընդհանուր կորստի 40 տոկոսը՝ ներառյալ աշխատաժամերի կրճատման հետևանքով առաջացած աշխատավարձի 51 տոկոսի չափով նվազումը: Աշխատավարձի սուբսիդիաները նաև հնարավորություն են տվել մեղմել ճգնաժամի հետևանքները եկամուտների անհավասարությունների վրա, քանի որ ճգնաժամից առավել տուժել էին ցածր եկամուտ ունեցող աշխատողները: 2․ Նվազագուն աշխատավարձեր և անհավասարությունը Աշխատավարձի համաշխարհային զեկույցի համաձայն՝ ԱՄԿ անդամ 187 պետությունների 90%-ում գոյություն ունի օրենսդրությամբ ամրագրված կամ բանակցված նվազագույն աշխատավարձ: Նվազագույն աշխատավարձի համակարգերը տարբեր երկրներում խիստ տարբեր են և դասակարգվում են պարզից մինչև շատ բարդ: Համաշխարհային մասշտաբով, օրենսդրությամբ ամրագրված նվազագույն աշխատավարձ ունեցող երկրների մոտ կեսն ունի մեկ ազգային նվազագույն աշխատավարձի մակարդակ: Մյուս կեսն ունի ավելի բարդ համակարգեր՝ նվազագույն աշխատավարձի բազմակի մակարդակներ, որոնք սահմանվում են ըստ գործունեության ոլորտի, զբաղվածության, աշխատողների տարիքի կամ աշխարհագրական տարածաշրջանի: Տարբեր համակարգեր համատեղելի են Նվազագույն աշխատավարձի սահմանման մասին ԱՄԿ 1970թ. N 131 կոնվենցիայի հետ, ինչը պահանջում է կիրառման լայն շրջանակ, լիարժեք խորհրդակցություն սոցիալական գործընկերների հետ, մակարդակներ, որոնք հաշվի են առնում աշխատողների և նրանց ընտանիքների կարիքները և տնտեսական գործոնները, ժամանակ առ ժամանակ իրականացվող ճշգրտումները և արդյունավետ կիրառումն ապահովող միջոցառումները:Ընդհանուր առմամբ, շուրջ 327 միլիոն աշխատող վարձատրվում է սահմանված ժամային նվազագույն աշխատավարձի չափով կամ ավելի ցածր: Պատկերը ներկայացնում է բոլոր վարձատրվող աշխատողների 19 տոկոսը: Պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց բազային աշխատավարձը 2014 թվականի հուլիսի 1-ից Հայաստանի Հանրապետության հանրային իշխանության մարմիններում (բացառությամբ տեղական ինքնակառավարման մարմինների) ներդրված վարձատրության միասնական համակարգի հիմքում դրված սկզբունքներից կարևորագույնը պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց հիմնական աշխատավարձի[1] (պաշտոնային դրույքաչափի) չափի որոշման համար մեկ ընդհանուր ելակետային միավորի՝ բազային աշխատավարձի սահմանումն էր: Դրան զուգընթաց էլ բազային աշխատավարձի չափը կապվեց նվազագույն աշխատավարձի հետ: Մասնավորապես, Օրենքի 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասի համաձայն՝ բազային աշխատավարձի չափը չի կարող ցածր լինել օրենքով սահմանված նվազագույն ամսական աշխատավարձի անվանական չափի 80 տոկոսից և գերազանցել օրենքով սահմանված նվազագույն ամսական աշխատավարձի անվանական չափի 120 տոկոսը: Այս բանաձևի սահմանումը նպատակ ուներ պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց աշխատավարձի բարձրացումը դարձնել առավել կանխատեսելի, միևնույն ժամանակ, պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց աշխատավարձերի չափերի և աշխատուժի վերարտադրության համար անհրաժեշտ ծախսերի միջև ուղղակի կապ ստեղծել, ինչպես նաև ապահովել աշխատանքի արտադրողականության փոփոխությամբ պայմանավորված աշխատավարձերի վերանայման (բարձրացման) գործընթացը: Այն մասնավորապես հիմնավորվում է նվազագույն աշխատավարձի՝ պետության՝ որպես սոցիալ-տնտեսական քաղաքականության հիմնական գործիքի դերով: Բազմաթիվ գիտական ուսումնասիրությունների համաձայն նվազագույն աշխատավարձը նպաստում է անհավասարության կրճատմանը[2]: Որոշների համաձայն էլ նվազագույն աշխատավարձի և անհավասարության միջև կապը ոչ գծային է։ Սակայն բոլոր ուսումնասիրություններն էլ փաստում են, որ երբ նվազագույն աշխատավարձը սահմանվում է «արդյունավետության առավելագույն արժեքից» բարձր, նվազագույն աշխատավարձի դրական ազդեցությունը չեզոքանում է և այն հակառակ ազդեցությունն է ունենում[3]:Վերը ներկայացված ուսումնասիրություններից մեջբերումները նպատակ ունեն անդրադառնալ նվազագույն ամսական աշխատավարձի վերջին բարձրացման հետևանքներին, պետական մարմիններում աշխատողների վրա դրա ազդեցություններին։ Այսպես, 2020 թվականի հունվարի 1-ից Հայաստանի Հանրապետությունում նվազագույն ամսական աշխատավարձը սահմանվեց 68000 դրամ` 55000 դրամի փոխարեն։ Արդյունքում նվազագույն աշխատավարձը աճեց 23․6 տոկոսով։ Նախ նշենք, որ 2014 թվականի հուլիսի 1-ից պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց բազային աշխատավարձը կազմում է 66140 դրամ, որը 2014 թվականին հավասար էր նվազագույն ամսական աշխատավարձի (50000 դրամ) անվանական արժեքի հարյուր տոկոսին։ 2015 թվականին նվազագույն աշխատավարձի բարձրացումից հետո բազային աշխատավարձը պահպանվեց նույն չափով և նվազագույն աշխատավարձ- բազային աշխատավարձ հարաբերակցությունը դարձավ 90.9 տոկոս։ Պարզ է, որ նվազագույն աշխատավարձի հաջորդ բարձրացումը պետք է զուգահեռաբար հանգեցներ բազային աշխատավարձի բարձրացման, հակառակ դեպքում մի կողմից խախտվում էր «Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքի 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված դրույթը՝ կանոնը, մյուս կողմից պետական ծառայության մի շարք աշխատողների համար չէր ապահովվում նվազագույն աշխատավարձի չափից ոչ ցածր հիմնական աշխատավարձ, որը Հայաստանի Հանրապետության Սահմանադրության 84-րդ հոդվածի, Աշխատանքային օրենսգրքի 179-րդ հոդվածի պահանջն է։ Սակայն գործնականում նվազագույն աշխատավարձի բարձրացումը ազդեցություն ունեցավ միայն նվազագույն աշխատավարձ ստացողների վրա և անհավասարության կրճատման իր բուն գործառույթը չկատարեց։ Այստեղից հարց է առաջանում՝ արդյոք նվազագույն աշխատավարձի սահմանման ժամանակ հաշվի՞ էին առնվել Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության Նվազագույն աշխատավարձի սահմանման մասին N 131 կոնվենցիայով սահմանված բոլոր պայմանները։Միաժամանակ, հաշվի առնելով առկա իրավիճակը՝ պետք է իրավիճակային լուծում տրվեր վերը ներկայացված խնդիրներին։ Այդ նպատակով «Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքի 5-րդ հոդվածում 2019 և 2020 թվականներին լրացումներ կատարվեցին և նախատեսվեց, որ Օրենքի 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված՝ բազային աշխատավարձի չափի որոշման բանաձևի և բազային աշխատավարձի գործող չափի միջև հակասություններ թույլ չտալու նպատակով 2020 և 2021 թվականների համար Օրենքով նվազագույն ամսական աշխատավարձի անվանական չափի և բազային աշխատավարձի նվազագույն շեմի հարաբերակցությունը սահմանվեց 70 տոկոս: Միևնույն ժամանակ պետական մի խումբ ծառայողների (Օրենքի 9-րդ հավելվածի 1.25-1.37 գործակիցներով վարձատրվողներ) հիմնական աշխատավարձի չափը հավասարեցվեց օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի չափին: ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ ԳԵՐԻՇՈՂ ՄԱՍՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ Սույն զեկույցի պատրաստման նպատակով վերլուծվել են 11583[4] պետական ծառայողի աշխատավարձի վերաբերյալ տվյալները, որից 7295-ը քաղաքացիական ծառայողներ են, 1274-ը՝ հարկային ծառայողներ, 1021-ը՝ մաքսային ծառայողներ, 642-ը՝ դատական կարգադրիչներ, 570-ը՝ քաղաքացիական հատուկ ծառայողներ, 326-ը՝ հարկադիր կատարողներ, 186-ը՝ Ազգային ժողովի աշխատակազմում պետական ծառայողներ, 164-ը՝ դիվանագիտական ծառայողներ, 56-ը՝ Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմում պետական ծառայողներ, 44-ը՝ Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում պետական ծառայողներ: Կառավարության 2014թ. դեկտեմբերի 18-ի N 1420-Ն որոշման 2-րդ հավելվածի 1-ին ձևի համաձայն՝ պետական մարմինները ներկայացնում են տվյալներ պետական ծառայողների զբաղեցրած պաշտոնի, կրթության, մասնագիտության, աշխատանքային ստաժի, սեռի, տարիքի և աշխատավարձերի (հիմնական, լրացուցիչ, պարգևատրումներ) չափերի վերաբերյալ:Համաձայն իրականացված վերլուծության արդյունքների՝ 2021 թվականի մարտի 1-ի դրությամբ պետական ծառայության համակարգում պաշտոնի անձնագրով մասնագիտության պահանջ ներկայացնող պաշտոնների թիվը կազմել է 3949։ Գերիշխող մասնագիտություններ են հանդիսացել իրավագիտությունը, տնտեսագիտությունը և կառավարումը:Իրավագիտություն մասնագիտության պահանջ ներկայացնող պաշտոն զբաղեցնող ծառայողները կազմել են մասնագիտության պահանջ ներկայացնող պաշտոն զբաղեցնող ծառայողների 23 տոկոսը (889 ծառայող), նրանց միջին աշխատավարձը կազմել է 349277 ՀՀ դրամ, տնտեսագիտություն մասնագիտության պահանջ ներկայացնող պաշտոն զբաղեցնող ծառայողները՝ 20 տոկոսը (805 ծառայող), նրանց միջին աշխատավարձը կազմել է 412984 ՀՀ դրամ, իսկ երրորդ առավել հաճախ հանդիպող՝ կառավարում մասնագիտությամբ ծառայողները՝ 4 տոկոսը (139 ծառայող) և նրանց միջին աշխատավարձը կազմել է 380953 ՀՀ դրամ:Գերիշխող մասնագիտություններից առավելագույն աշխատավարձ ստանում են իրավագիտություն մասնագիտություն ունեցողները՝ 1479609 ՀՀ դրամ, որը շուրջ 1.1 անգամ բարձր է տնտեսագիտություն մասնագիտություն ունեցող ծառայողների առավելագույն աշխատավարձի չափից՝ 1341661 ՀՀ դրամ: Կառավարում մասնագիտությամբ ծառայողների առավելագույն աշխատավարձը կազմել է 1452146 ՀՀ դրամ: Ստորև ներկայացվում է գերիշխող մասնագիտություններով աշխատողների միջին աշխատավարձը` աղյուսակի տեսքով:Աղյուսակ 1. Պետական ծառայությունում միջին աշխատավարձը՝ ըստ պաշտոնի անձնագրերում պահանջվող գերիշխող մասնագիտությունների ԻրավագիտությունՄիջին աշխատավարձ349277Աշխատողների թիվը889Նվազագույն աշխատավարձ95903Առավելագույն աշխատավարձ1479609ՏնտեսագիտությունՄիջին աշխատավարձ412984Աշխատողների թիվը805Նվազագույն աշխատավարձ95903Առավելագույն աշխատավարձ1341661ԿառավարումՄիջին աշխատավարձ380953Աշխատողների թիվը139Նվազագույն աշխատավարձ129634Առավելագույն աշխատավարձ1452146 Սակայն առավել հանգամանալից վերլուծության համար նախ ուսումնասիրենք պաշտոնի անձնագրերով պահանջվող գերիշխող մասնագիտություն ունեցող պետական ծառայողների բաշխվածությունը՝ ըստ պաշտոնների խմբերի: Ծառայությունների տեսակները, որոնց պաշտոնների դասակարգումը վարձատրության տեսանկյունից նույնական է, դիտարկված են առանձին-առանձին: Նախ դիտարկենք վերոնշյալ ցուցանիշները պետական ծառայության համակարգում՝ բացառելով դատական կարգադրիչների, դիվանագիտական, հարկային, մաքսային և հարկադիր կատարման ծառայությունները:Այսպես, բարձրագույն խմբում կամ ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում ընդգրկված են այդպիսի պաշտոններ զբաղեցնող իրավագիտություն մասնագիտություն ունեցողների 1.7 տոկոսը (15 անձ), գլխավոր խմբում կամ ղեկավար խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ կամ մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում՝ 35.5 տոկոսը, առաջատար խմբում կամ մասնագիտական խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ ենթախմբերում՝ 10.1 տոկոսը և կրտսեր խմբում կամ մասնագիտական խմբի 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ ենթախմբերում՝ 2.7 տոկոսը:Բարձրագույն խմբում կամ ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում ընդգրկված են պաշտոնի անձնագրերով տնտեսագիություն մասնագիտության պահանջ ունեցող տնտեսագիտություն մասնագիտություն ունեցողների 0.2 տոկոսը (2 անձ), գլխավոր խմբում կամ ղեկավար խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ կամ մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում՝ 27.7 տոկոսը, առաջատար խմբում կամ մասնագիտական խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ ենթախմբերում՝ 3 տոկոսը և կրտսեր խմբում կամ մասնագիտական խմբի 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ ենթախմբերում՝ 0.6 տոկոսը:Բարձրագույն խմբում կամ ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում պաշտոնի անձնագրերով կառավարում մասնագիտության պահանջ ունեցողներ ընդգրկված չեն, գլխավոր խմբում կամ ղեկավար խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ կամ մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում ընդգրկված են կառավարում մասնագիտության պահանջ ունեցողների 10.1 տոկոսը, առաջատար խմբում կամ մասնագիտական խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ ենթախմբերում՝ 3.6 տոկոսը և կրտսեր խմբում կամ մասնագիտական խմբի 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ ենթախմբերում նույնպես կառավարում մասնագիտության պահանջ ունեցողներ ընդգրկված չեն:Հարկային և մաքսային ծառայություններում ունենք հետևյալ պատկերը.Բարձրագույն խմբում կամ ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում ընդգրկված են այդպիսի պաշտոններ զբաղեցնող իրավագիտություն մասնագիտություն ունեցողների 0.1 տոկոսը (1 անձ), գլխավոր խմբում կամ ղեկավար խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ կամ մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում՝ 17.7 տոկոսը, առաջատար խմբում կամ մասնագիտական խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ ենթախմբերում՝ 3.9 տոկոսը և կրտսեր խմբում կամ մասնագիտական խմբի 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ ենթախմբերում՝ 6.1 տոկոսը:Բարձրագույն խմբում կամ ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում ընդգրկված են պաշտոնի անձնագրերով տնտեսագիտություն մասնագիտության պահանջ ունեցող տնտեսագիտություն մասնագիտություն ունեցողների 0.4 (3 անձ) տոկոսը, գլխավոր խմբում կամ ղեկավար խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ կամ մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում՝ 41.4 տոկոսը, առաջատար խմբում կամ մասնագիտական խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ ենթախմբերում՝ 9.2 տոկոսը և կրտսեր խմբում կամ մասնագիտական խմբի 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ ենթախմբերում՝ 6.5 տոկոսը:Բարձրագույն խմբում կամ ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում պաշտոնի անձնագրերով կառավարում մասնագիտության պահանջ ունեցող 1 անձ է, գլխավոր խմբում կամ ղեկավար խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ կամ մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում ընդգրկված են կառավարում մասնագիտության պահանջ ունեցողների 47.5 տոկոսը, առաջատար խմբում կամ մասնագիտական խմբի 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ ենթախմբերում՝ 53.2 տոկոսը և կրտսեր խմբում կամ մասնագիտական խմբի 6-րդ, 7-րդ և 8-րդ ենթախմբերում՝ կառավարում մասնագիտության պահանջ ունեցողները կազմում են 8.6 տոկոս:Ինչ վերաբերում է մյուս երեք ծառայության տեսակների մասով վերոնշյալ ցուցանիշներին, ապա հարկ է նշել, որ դատական կարգադրիչների, դիվանագիտական և հարկադիր կատարման ծառայությունների պաշտոններում նշանակվելու համար մասնագիտությանը վերաբերող օրենսդրական որևէ պահանջ սահմանված չէ: Վերը ներկայացվածը վկայում է, որ ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերի պաշտոն զբաղեցնողների համար պաշտոնի անձնագրով բարձրագույն մասնագիտական կրթության պահանջ սահմանված չէ:Կառավարության 2014թ. դեկտեմբերի 18-ի N 1420-Ն որոշման համաձայն՝ ըստ գերիշխող մասնագիտությունների միջին աշխատավարձը վերլուծվել է նաև ըստ ծառայությունների (տես հավելված 1): Համաձայն հավելվածի տվյալների՝ տնտեսագիտություն մասնագիտություն ունեցող ծառայողների միջին աշխատավարձից բարձր միջին աշխատավարձեր առկա են Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում[5]՝ ՝ 616686 ՀՀ դրամ և քաղաքացիական ծառայությունում՝ 426613 ՀՀ դրամ: Իրավագիտություն մասնագիտություն ունեցող ծառայողների միջին աշխատավարձից բարձր միջին աշխատավարձեր առկա են Հարկային ծառայությունում՝ 402795 ՀՀ դրամ և Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում՝ 355379 ՀՀ դրամ։Կառավարում մասնագիտություն ունեցող ծառայողների միջին աշխատավարձից բարձր աշխատավարձերը ևս առկա են Հարկային ծառայությունում՝ 394963 ՀՀ դրամ։Աշխատավարձի վերը նշված տարբերությունները որպես օրինաչափություն առկա են այն ծառայություններում, որտեղ առկա են պետական ծառայության միջին աշխատավարձից բարձր միջին աշխատավարձեր: ՄԻՋԻՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԸ ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ Պետական ծառայողների աշխատավարձերի չափերի վերլուծության արդյունքներով պարզվել է, որ 2021 թվականին պետական ծառայությունում միջին աշխատավարձը կազմել է 341565[6] ՀՀ դրամ: Միջին նվազագույն աշխատավարձը կազմել է 95903 ՀՀ դրամ, իսկ միջին առավելագույն աշխատավարձը՝ 1650130 ՀՀ դրամ, նվազագույն պաշտոնային դրույքաչափը՝ 89103 դրամ: Աղյուսակ 2. Պետական ծառայությունում միջին աշխատավարձի փոփոխությունը 2013, 2018 և 2021 թվականներին՝ ըստ պաշտոնի խմբերիՊաշտոնիխումբըՄիջին աշխատավարձը պետական ծառայությունում* Միջին աշխատավարձը քաղաքացիական ծառայությունումԱճը2021թ.2013թ.2018թ.2021թ.2013-2018թթ.2018-2021թթ.բարձրագույն, ղեկավար-1,2751894287864611812754525113%23%գլխավոր, ղեկավար-3,4,5, մասնագիտական-1,243797520386735812841140576%15%առաջատար, մասնաիտական-3,4,524156813667221708725712359%18%կրտսեր, մասնագիտական-6,7,81606288928414329817177161%20%* բացառությամբ դիվանագիտական, հարկային, մաքսային և հարկադիր կատարման ծառայությունների Աղյուսակ 2.1 Միջին աշխատավարձը դիվանագիտական, հարկային և մաքսային ծառայություններումՊաշտոնիանվանումըՄիջին աշխատավարձը դիվանագիտական ծառայությունում, 2021թ.1-ին քարտուղար3695882-րդ քարտուղար3025583-րդ քարտուղար259551բաժնի վարիչ490348գլխավոր քարտուղար1239430խորհրդական487861կցորդ358048վարչության պետ644815 Ծառայության տեսակըՊաշտոնի խումբըՄիջին աշխատավարձը 2021թ.Հարկային և մաքսային ծառայությունբարձրագույն894549գլխավոր469379առաջատար348599կրտսեր267691Հարկադիր կատարման ծառայությունգլխավոր427632առաջատար249159 Նվազագույն պաշտոնային դրույքաչափ առկա է Արմավիրի մարզպետարանում: Պետական ծառայության համակարգում միջին աշխատավարձը բարձր է միջին նվազագույն աշխատավարձից 3.56 անգամ, իսկ միջին առավելագույն աշխատավարձը բարձր է միջին նվազագույն աշխատավարձից 17.2 անգամ: Ակնհայտ է, որ լրացուցիչ աշխատավարձի և հատկապես պարգևատրումների հաշվին էականորեն փոխվում է աշխատավարձի պատկերը. եթե նվազագույն և առավելագույն դրույքաչափերի հարաբերությունը (դրույքաչափերի հաշվարկման գործակիցների հարաբերակցությունը՝ 9.65/1.25) շուրջ 8 (7.72) է, ապա միջին նվազագույն աշխատավարձը միջին առավելագույն աշխատավարձից փոքր է շուրջ 18 անգամ: Պետական ծառայության համակարգում միջին աշխատավարձից ցածր աշխատավարձ են ստանում 6346 ծառայող, որը կազմում է պետական ծառայողների ընդհանուր թվի 54.8 տոկոսը: Միջին աշխատավարձից բարձր աշխատավարձ են ստանում 5237 ծառայող, որը կազմում է պետական ծառայողների ընդհանուր թվի 45.2 տոկոսը: Այսինքն առավել մեծ թվով ծառայողներ ստանում են պետական ծառայողների ընդհանուր միջին աշխատավարձից ցածր աշխատավարձ:Միջին աշխատավարձից ցածր աշխատավարձ ստացողների միջին աշխատավարձը կազմում է 239846 ՀՀ դրամ, որը շուրջ 2 անգամ ցածր է միջին աշխատավարձից բարձր աշխատավարձ ստացողների միջին աշխատավարձի չափը՝ 464825 ՀՀ դրամ:Ստորև ներկայացվում են պետական ծառայությունում նվազագույն պաշտոնային դրույքաչափը, միջին աշխատավարձը, միջին առավելագույն աշխատավարձը և համապատասխան միջակայքերում աշխատողների թիվը աղյուսակի տեսքով: Աղյուսակ 3. Միջին աշխատավարձը, միջին առավելագույն աշխատավարձը, միջին նվազագույն աշխատավարձը, միջին աշխատավարձից բարձր և ցածր աշխատավարձ ստացողների թիվ ա) միջին աշխատավարձը, միջին առավելագույն աշխատավարձը և նվազագույն պաշտոնային դրույքաչափըՄիջին աշխատավարձըՄիջին նվազագույն աշխատավարձՄիջին առավելագույն աշխատավարձըԱշխատողների ընդհանուր թիվը34156595903165013011583 բ) միջին աշխատավարձից ցածր և միջին աշխատավարձից բարձր աշխատավարձ ստացողների թիվը, նրանց միջին, նվազագույն և առավելագույն աշխատավարձերըՄիջին աշխատավարձից ցածր աշխատավարձ ստացողների՝թիվը6346միջին աշխատավարձը239846նվազագույն աշխատավարձը95903առավելագույն աշխատավարձը341495Միջին աշխատավարձից բարձր աշխատավարձ ստացողների՝թիվը5237միջին աշխատավարձը464825նվազագույն աշխատավարձը341629առավելագույն աշխատավարձը1650130 Կառավարության 2014թ. դեկտեմբերի 18-ի N 1420-Ն որոշման պահանջների համաձայն զեկույցում բոլոր վերլուծությունները ներկայացված են միջին աշխատավարձի նկատմամբ: Սակայն, հաշվի առնելով, որ մեդիան[7] աշխատավարձը ներկայացուցչական ցուցանիշն է՝ ներկայացնում ենք նաև վերջինիս չափը. 2020 թվականին պետական ծառայությունում մեդիան աշխատավարձը կազմել է 323786 ՀՀ դրամ, որը 5․2 տոկոսով փոքր է միջին աշխատավարձից: ՄԻՋԻՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԸ ԸՍՏ ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ Ըստ ծառայությունների միջին, միջին նվազագույն և միջին առավելագույն աշխատավարձերը ներկայացվում են հավելված 2-ում:Ըստ ծառայությունների միջին աշխատավարձի վերլուծության արդյունքներով պարզվել է, որ միջին աշխատավարձը քաղաքացիական ծառայությունում կազմել է 341414 ՀՀ դրամ, Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում՝ 362416 ՀՀ դրամ, Ազգային ժողովի աշխատակազմում՝ 406209 ՀՀ դրամ, դիվանագիտական ծառայությունում՝ 367267 ՀՀ դրամ, քաղաքացիական «հատուկ» ծառայությունում՝ 252784 ՀՀ դրամ, դատական կարգադրիչների ծառայությունում՝ 170902 ՀՀ դրամ, Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմում՝ 361244 ՀՀ դրամ, մաքսային ծառայությունում՝ 388877 ՀՀ դրամ, հարկային ծառայությունում՝ 427957 ՀՀ դրամ, Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայությունում՝ 294481 ՀՀ դրամ: Համեմատական վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ պետական ծառայությունում առավելագույն միջին աշխատավարձը շուրջ 17,2 անգամ բարձր է նվազագույն միջին աշխատավարձից: Միջին աշխատավարձը ցածր է Դատական կարգադրիչների ծառայությունում՝ 170902 ՀՀ դրամ, որը 2 անգամ ցածր է պետական ծառայողների միջին աշխատավարձից: Միջին աշխատավարձը բարձր է հարկային ծառայությունում՝ 427957 ՀՀ դրամ, որը գրեթե 1.25 անգամ բարձր է պետական ծառայողների միջին աշխատավարձի չափից և 2.5 անգամ գերազանցում է միջին աշխատավարձի ամենափոքր չափը (դատական կարգադրիչների ծառայությունում՝ 170902): Ուսումնասիրված պետական ծառայություններում միջին նվազագույն աշխատավարձի նվազագույն չափը 95903 ՀՀ դրամ է (քաղաքացիական ծառայությունում և հարկային ծառայությունում), իսկ միջին նվազագույն աշխատավարձի առավելագույն չափը 200856[8] ՀՀ դրամ է (Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում): Միջին նվազագույն աշխատավարձի ամենացածր և ամենաբարձր ցուցանիշների հարաբերությունը շուրջ 2 է:Միջին առավելագույն աշխատավարձի ամենաբարձր չափը հարկային ծառայությունում է՝ 1650130 ՀՀ դրամ, որը շուրջ 2.7 անգամ բարձր է պետական ծառայության միջին առավելագույն աշխատավարձի նվազագույն չափից որը արձանագրվել է Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում՝ 616686 ՀՀ դրամ:Պետական առանձին ծառայություններում միջին աշխատավարձի նման տարբերակումները հիմնականում ձևավորվում են պարգևատրումների հաշվին: Ընդ որում, առանձին վերլուծվել է նաև ընդհանուր աշխատավարձի մեջ լրացուցիչ աշխատավարձի և պարգևատրումների մասնաբաժինը (տես հավելված 3-ում), որի արդյունքում պարզվել է, որ այն միջինում կազմում է 34 տոկոս: 2018 թվականին բազային աշխատավարձի զեկույցում ներկայացված վերլուծությունների համաձայն այն կազմում էր 27.6 տոկոս, այսինքն ընդհանուր աշխատավարձի կազմում լրացուցիչ աշխատավարձի մասնաբաժինը աճել է 6.4 տոկոսով, որը դրական ցուցանիշ չէ: Ամենաբարձր ցուցանիշով հանդես են գալիս մաքսային, հարկային և հարկադիր կատարման ծառայությունները՝ համապատասխանաբար 48, 47 և 39 տոկոս։ Ամենացածր ցուցանիշները գրանցվել են քաղաքացիական (30 տոկոս), դատական կարգադրիչների (22 տոկոս) ծառայություններում և Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում (22 տոկոս): Ընդհանուր աշխատավարձի մեջ լրացուցիչ աշխատավարձի և պարգևատրումների մասնաբաժինը առանձին վերլուծվել է նաև պետական ծառայության համակարգում՝ ըստ մարմինների: Համաձայն վերլուծության արդյունքների ամենաբարձր տոկոսը Պետական եկամուտների կոմիտեում է՝ 47 տոկոս, հաջորդը Միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեում է՝ 43 տոկոս իսկ Ֆինանսների նախարարությունում 42 տոկոս է: Ամենացածր ցուցանիշները Պաշտպանության նախարարությունում, Լեզվի կոմիտեում և Քննչական կոմիտեում են՝ համապատասխանաբար 20 տոկոս, 19 տոկոս և 13 տոկոս (տես հավելված 5-ում): ԸՍՏ ՍԵՌԻ ՄԻՋԻՆ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ Հաշվի առնելով միջին աշխատավարձի սեռային խզվածքի առկայությունը, ինչպես նաև Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության Հավասար վարձատրության մասին N 100 կոնվենցիայի շրջանակներում ՀՀ ստանձնած պարտավորությունները (ԵՄ «Արտոնությունների ընդհանրացված և համալրված համակարգ» («GSP+») առևտրային ռեժիմի շրջանակներում), վերլուծվել է նաև ըստ սեռի միջին աշխատավարձը: Վիճակագրական կոմիտեի կողմից 2020 թվականին հրապարակված Հայաստանի կանայք և տղամարդիկ վիճակագրական գրքույկի տվյալների համաձայն 2017-2019թթ. 8.9%-ային կետով կրճատվել է կանանց և տղամարդկանց միջին ամսական անվանական աշխատավարձերի (վաստակների) տարբերությունը: 2019թ. ՀՀ-ում կանանց միջին վաստակը կազմել է տղամարդկանց վաստակի 65.3%-ը կամ վարձատրության սեռային խզվածքը կազմել է 34.7%:Պետական ծառայության համակարգում արական սեռի միջին աշխատավարձը կազմել է 344576 ՀՀ դրամ, իսկ իգական սեռի միջին աշխատավարձը կազմել է 310401 ՀՀ դրամ, որը մոտ 9․92 տոկոսով ցածր է արական սեռի պետական ծառայողների միջին աշխատավարձից: Քանի որ վերը ներկայացված տարբերությունը կարող է պայմանավորված լինել պաշտոնների խմբերում ընդգրկվածության մակարդակով, ուստի ըստ սեռի միջին աշխատավարձը վերլուծվել է նաև պաշտոնների յուրաքանչյուր խմբում (տվյալները ներկայացված են հավելված 6-ում)Առաջին հերթին հետաքրքրություն է ներկայացնում ըստ խմբերի բաշխվածությունը․ ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում (այլ ծառայություններում՝ բարձրագույն խումբ) 97 տղամարդ է ընդգրկված կամ ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում պաշտոն զբաղեցնողների 76․98 տոկոսը և 29 կին կամ այդ խմբի ծառայողների 23 տոկոսը, ղեկավարի խմբի 3-րդ 5-րդ և մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում (այլ ծառայություններում՝ գլխավոր խմբում)՝ համապատասխանաբար 2090 տղամարդ կամ 47․8 տոկոսը և 2282 կին կամ 52․2 տոկոսը, մասնագիտական պաշտոնների 3-5-րդ ենթախմբերում (այլ ծառայություններում՝ առաջատար խմբում)՝ 896 տղամարդ կամ 33․99 տոկոսը և 1740 կին կամ 66 տոկոս, իսկ մասնագիտական պաշտոնների 6-8-րդ ենթախմբերում (այլ ծառայություններում՝ կրտսեր խմբում)՝ 647 տղամարդ կամ 39․4 տոկոս և 995 կին կամ 60․59 տոկոսը: Ինչպես և նշվել էր վերը՝ կանանց ընդգրկվածությունը ցածր խմբի պաշտոններում ավելի մեծ է: Այնուամենայնիվ վերը ներկայացված բոլոր խմբերում, բացառությամբ ղեկավարի խմբի 3-5-րդ և մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերի, տղամարդկանց միջին աշխատավարձն ավելի բարձր է, քան կանանց միջին աշխատավարձը, իսկ ղեկավարի խմբի 3-5-րդ և մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում կանանց աշխատավարձն ավելի բարձր է: Ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում աշխատավարձի տարբերությունը կազմում է 22․77 տոկոս, ղեկավարի խմբի 3-5-րդ և մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում 1․4 տոկոս, մասնագիտական պաշտոնների 3-5-րդ ենթախմբերում՝ 1․3 տոկոս և մասնագիտական պաշտոնների 6-8-րդ ենթախմբերում՝ 4 տոկոս: Այսինքն պայմանականորեն գլխավոր և առաջատար խմբերում արական և իգական սեռի ներկայացուցիչները գրեթե հավասար են վարձատրվում, իսկ մյուս խմբերում առկա են աշխատավարձերի մեծ տարբերություններ:Բացի այդ, տղամարդկանց առավելագույն աշխատավարձը (1508942 ՀՀ դրամ) 18.6 տոկոսով բարձր է կանանց առավելագույն աշխատավարձից (1272103 ՀՀ դրամ):Ղեկավար խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում արական սեռի ծառայողների միջին աշխատավարձը կազմում է 744782 ՀՀ դրամ, որը 29.5 տոկոսով բարձր է նույն խմբի իգական սեռի ծառայողների միջին աշխատավարձի չափից՝ 575151 ՀՀ դրամ:Ղեկավարի խմբի 3-րդ 5-րդ և մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում իգական սեռի ծառայողների միջին աշխատավարձը կազմում է 440250 ՀՀ դրամ, որը 1.4 տոկոսով բարձր է նույն խմբի արական սեռի ծառայողների միջին աշխատավարձի չափից՝ 434073 ՀՀ դրամ:Մասնագիտական պաշտոնների 3-5-րդ ենթախմբերում արական սեռի ծառայողների միջին աշխատավարձը կազմում է 243822 ՀՀ դրամ, որը 1․3 տոկոսով բարձր է նույն խմբի իգական սեռի ծառայողների միջին աշխատավարձի չափից՝ 240647 ՀՀ դրամ: Մասնագիտական պաշտոնների 6-8-րդ ենթախմբերում արական սեռի ծառայողների միջին աշխատավարձը կազմում է 164796 ՀՀ դրամ, որը 4.3 տոկոսով բարձր է նույն խմբի իգական սեռի ծառայողների միջին աշխատավարձի չափից՝ 158056 ՀՀ դրամ:Անառարկելի է, որ պետական ծառայության համակարգում ևս տղամարդիկ ավելի բարձր են վաստակում քան կանայք, որը նրանց վճարվող պարգևատրումների արդյունք է, քանի որ պաշտոնային դրույքաչափերի տարբերությունը կարող է պայմանավորված լինել միայն պաշտոնների տարբեր ենթախմբերում ընդգրկվածությամբ և պետական ծառայությունում աշխատանքային ստաժի տևողությամբ: Այսինքն՝ գործնականում պաշտոնային դրույքաչափերի տարբերությունները ունեն իրավական և տնտեսագիտական հիմնավորվածություն: ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՂՆԵՐԻ ԵՎ ՈՉ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՏՎԱԾԻ ԱՇԽԱՏՈՂՆԵՐԻ ԱՇԽԱՏԱՎԱՐՁԻ ՄԻՋԻՆ ՉԱՓԵՐԻ ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ՝ ԸՍՏ ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱԿԱՐԳՈՒՄ ԳԵՐԻՇԽՈՂ ՄԱՍՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ Պետական ծառայության համակարգում գերիշխող մասնագիտություններ ունեցող ծառայողների և ոչ պետական հատվածում համապատասխան մասնագիտություններ ունեցող աշխատողների աշխատավարձի մրցունակության ապահովման նպատակով վարձատրության միասնական համակարգի հիմքում դրված են նաև ոչ պետական հատվածի աշխատավարձերի հետ համադրության ապահովման մեխանիզմները: Համաձայն Կառավարության 2014թ. դեկտեմբերի 18-ի N 1420-Ն որոշման հավելավածի 5-րդ և 6-րդ կետերի՝ լիազոր մարմինը անձնավորված հաշվառման տեղեկատվական բազայից ստացված տվյալների հիման վրա ուսումնասիրում և վերլուծում է ոչ պետական հատվածի առնվազն 2000 կազմակերպություններում (յուրաքանչյուր մարզից՝ միջինը 100 և Երևան քաղաքից` 1000)` պետական ծառայության համակարգում գերիշխող մասնագիտություններով աշխատողների աշխատավարձերի չափերը:Պետական ծառայության համակարգում գերիշխող մասնագիտություններով` պետական ծառայողների և ոչ պետական հատվածի աշխատողների աշխատավարձերի համեմատական վերլուծության արդյունքում, լիազոր մարմինը, ըստ պետական ծառայության համակարգում գերիշխող մասնագիտությունների, հաշվարկում է աշխատավարձերի նվազագույն, միջին և առավելագույն մակարդակները և գնահատում առկա շեղումները` հաշվի առնելով նաև պետական և ոչ պետական հատվածներում միևնույն մասնագիտությամբ աշխատողների կողմից զբաղեցված պաշտոնների համադրելիությունը, աշխատանքային ծանրաբեռնվածությունները (աշխատաժամանակի ռեժիմները):Որոշման պահանջներին համապատասխան, Քաղաքացիական ծառայության գրասենյակը Պետական եկամուտների կոմիտեի տրամադրած տեղեկատվության[9] հիման վրա վերլուծել է ոչ պետական հատվածում իրավագետի, տնտեսագետի և կառավարման մասնագիտություններին համապատասխանող ոչ պետական հատվածի աշխատողների միջին աշխատավարձերը՝ ըստ մարզերի: Ըստ մարզերի միջին աշխատավարձի վերաբերյալ տվյալները ներկայացվում են աղյուսակ 4-ում: Աղյուսակ 4.Ոչ պետական հատվածում իրավագետ, տնտեսագետ, կառավարում և հարակից մասնագիտություններով[10] աշխատողների միջին աշխատավարձերը՝ ըստ մարզերի (Անձնավորված հաշվառման տեղեկատվական բազա)ՏարածքըՊաշտոնըՄիջին աշխատավարձըԱրագածոտնՏնտեսագետ93000Կառավարում152282Ընդհանուր125335ԿոտայքԻրավաբան93000Ընդհանուր93000ԼոռիԻրավաբան462811Տնտեսագետ211279Ընդհանուր317187ՍյունիքԻրավաբան267621Տնտեսագետ319708Կառավարում550589Ընդհանուր363280ՏավուշԿառավարում3753712Ընդհանուր3753712Վայոց ձորԻրավաբան95000Ընդհանուր95000ԵրևանԻրավաբան481355Տնտեսագետ576190Կառավարում644314Ընդհանուր595100ԸնդհանուրԻրավաբան471473Տնտեսագետ533995Կառավարում643962Ընդհանուր583732 Հարկ է նշել, որ Պետական եկամուտների կոմիտեի տրամադրած տվյալներում ներառվել են միայն վերը նշված մարզերի ցուցանիշները, այն հիմնավորմամբ, որ պետական ծառայության ոլորտում գերիշխող մասնագիտությունների գծով մյուս մարզերին առնչվող տեղեկատվություն անձնավորված հաշվառման տեղեկատվական բազայում առկա չէ: Հետևաբար, ներքոնշյալ եզրահանգումներն արվել են միայն ստացված հասանելի տվյալների հիման վրա:Այսպես, մեր տիրապետած տվյալների համաձայն, իրավագիտություն, տնտեսագիտություն և կառավարման մասնագիտությունների գծով պաշտոններում աշխատողները ոչ պետական հատվածում ավելի բարձր են վաստակում, քան պետական ծառայությունում, ընդ որում՝ այդ բարձր ցուցանիշը հիմնականում ապահովվում է Երևան քաղաքի և Սյունիքի մարզի ցուցանիշներով (պետք է ենթադրել, որ այն ձևավորվել է ի հաշիվ Զանգեզուրի պղնձամոլիբդենային կոմբինատի կողմից վճարվող բարձր աշխատավարձերի), իրավաբանների մասով՝ նաև Լոռու մարզի ցուցանիշով: Մնացած մարզերի ցուցանիշները շատ ավելի ցածր են՝ ի համեմատ պետական ծառայության համակարգում գրանցված միջին աշխատավարձի համապատասխան չափերի:Ներկայացված տվյալների համաձայն՝ ոչ պետական հատվածում իրավաբանի միջին աշխատավարձը 471473 դրամ է (պետական հատվածի համապատասխան ցուցանիշից բարձր է 38%-ով), տնտեսագետինը՝ 533995 (բարձր է 2-ից ավել անգամ), կառավարման ոլորտի մասնագետինը (այդ թվում՝ մենեջերներ, տնօրեններ)՝ 643962 (պետական հատվածի գրեթե կրկնակին է):Միաժամանակ, պետք է նշել, որ ոչ պետական հատվածի աշխատավարձերի վերաբերյալ մեր տիրապետած տվյալները որոշակի թերահավատություն են առաջացնում հետևյալ հիմնավորմամբ. դրանց ծավալը բավարար չէ ներկայացուցչական ցուցանիշներ գեներացնելու համար, մեզ հասանելի տվյալները կարող են որոշակի անճշտություններ պարունակել ռեսպոնդենտների կողմից ներկայացրած տեղեկատվության ոչ բարձր որակով պայմանավորված։Բացի այդ մեզ մոտ առկա տվյալներով հնարավոր չէ վերլուծել համադրելի պաշտոնների միջին աշխատավարձերը, քանի որ տեղեկատվությունը համապատասխան տվյալներ չի բովանդակում։ Հետևաբար, ոչ պետական հատվածի միջին աշխատավարձերի հետ համեմատությունը ցանկալի արդյունք չի ապահովում սույն զեկույցի շրջանակում։Այսպիսով, հաջորդ տարիների վերլուծությունների համար անձնավորված հաշվետվությունների տեղեկատվական բազայի տվյալները օգտագործելու նպատակով անհրաժեշտ է համապատասխան մասնագետների հետ քննարկել այդ տվյալների որակի հետագա բարելավման հեռանկարները:Հետագա վերլուծության համար անհրաժեշտ հենքային տվյալների վերը նշված բացը լրացնելու նպատակով փորձել ենք կիրառել Վիճակագրական կոմիտեի կողմից 2020թ. տնային տնտեսություններում իրականացված Աշխատուժի հետազոտության արդյունքում ձևավորված անվանազերծված տվյալների բազայից ֆորմալ հատվածի ոչ պետական կազմակերպություններում աշխատողների վարձատրությանը վերաբերող միկրոտվյալները՝ աշխատողների զբաղմունքի տեսակների և ՀՀ վարչատարածքային բաժանման փոփոխականներով[11]: Աշխատուժի հետազոտության և խնդրո առարկա տվյալների (ցուցանիշների) վերաբերյալ առավել մանրամասն մեթոդաբանական պարզաբանումներ զետեղված են Աշխատանքի շուկան Հայաստանի Հանրապետությունում, 2020 վիճակագրական ժողովածուի՝ հղմամբ ստորև թվարկված բաժիններում[12]:Վիճակագրական կոմիտեի տրամադրած տվյալների հիման վրա մշակված ըստ մարզերի միջին աշխատավարձի վերաբերյալ տվյալները ներկայացվում են աղյուսակ 5-ում: Աղյուսակը կազմելու նպատակով տրամադրված բազայից ընտրվել են Զբաղմունքների դասակարգչի «Ղեկավարներ՝ կազմակերպությունների և հիմնարկների, այդ թվում՝ դրանց կառուցվածքային ստորաբաժանումների», «Մասնագետներ՝ իրավունքի բնագավառի» և «Տնտեսագետներ» խմբերում ընդգրկված զբաղմունքի տեսակներով բնութագրվող տվյալները: Աղյուսակ 5. Ոչ պետական հատվածում իրավագետ, տնտեսագետ, կառավարում և հարակից զբաղմունքի տեսակներում ընդգրկված աշխատողների միջին աշխատավարձերը՝ ըստ մարզերի (2020թ. տնային տնտեսություններում իրականացված Աշխատուժի հետազոտություն) ՏարածքԶբաղմունքի տեսակՄիջին աշխատավարձԱշխատողների թիվըԵրևանՂեկավար3459736975Իրավունքի բնագավառի մասնագետ319788611Տնտեսագետ2432145189Ընդհանուր30399812775ԱրագածոտնՂեկավար38350088Տնտեսագետ50950053Ընդհանուր430881141ԱրարատՂեկավար192528702Իրավունքի բնագավառի մասնագետ200650107Տնտեսագետ201261809Ընդհանուր1974311618ԱրմավիրՏնտեսագետ187725621Ընդհանուր187725621ԳեղարքունիքՂեկավար19200065Տնտեսագետ13782057Ընդհանուր166842122ԼոռիՂեկավար170655414Տնտեսագետ217316322Ընդհանուր191057736ԿոտայքՂեկավար361148642Տնտեսագետ265605588Ընդհանուր3154841230ՇիրակՂեկավար397315504Ընդհանուր397315504ՍյունիքՂեկավար312326306Տնտեսագետ200000206Ընդհանուր290305512Վայոց ձորՂեկավար22679472Ընդհանուր22679472ՏավուշՏնտեսագետ200305267Ընդհանուր200305267ԸնդհանուրՂեկավար3288549770Իրավունքի բնագավառի մասնագետ302396718Տնտեսագետ2350778111Ընդհանուր28802618598 Այսպես, հաշվարկված տվյալների համաձայն՝ վերոնշյալ զբաղմունքների տեսակներում ընդգրկված աշխատողները ոչ պետական հատվածում ավելի ցածր են վաստակում, քան պետական ծառայությունում: Ոչ պետական հատվածում իրավունքի բնագավառի մասնագետների միջին աշխատավարձը 302396 դրամ է (պետական հատվածի համապատասխան ցուցանիշից ցածր է 16%-ով), տնտեսագետներինը՝ 235077 (ցածր է 76%-ով), կազմակերպությունների և հիմնարկների ղեկավարներինը՝ 328854 (ցածր է 16%-ով):Նշված զբաղմունքների գծով համեմատաբար բարձր ցուցանիշներ են գրանցվել Երևան քաղաքում, Արագածոտնի, Կոտայքի, Շիրակի մարզերում, Սյունիքի մարզում բարձր ցուցանիշ է գրանցվել միայն ղեկավարների գծով:Սակայն, այս դեպքում էլ որոշ տվյալներ ունեն կիրառելիության սահմանափակումներ կամ ցածր (ոչ բավարար) ներկայացուցչականություն: Այդ մասին նշում է նաև Վիճակագրության կոմիտեն, այդ թվում՝ Աշխատուժի հետազոտության մեթոդաբանությունում: Մասնավորապես.1 վարձատրության վերաբերյալ տեղեկատվությունը հիմնված է ստանդարտացված հարցաթերթի հարցերին հարցվողների (ռեսպոնդենտների) պատասխանների՝ անձնական (սուբյեկտիվ) գնահատականների վրա,2 վարձատրության վերաբերյալ տվյալները դասականորեն համարվում են գերզգայուն հարցերի շարքում, ինչով պայմանավորված՝ ռեսպոնդենտները հակված են թերագնահատել կամ թաքցնել իրենց եկամտի իրական չափը,3 ընտրանքի սահմանափակ չափի պատճառով համեմատաբար քիչ տարածում ունեցող երևույթներն օբյեկտիվորեն ունեն ընտրանքում ընդգրկվելու փոքր հավանականություն: Այդ իսկ պատճառով մանրամասնեցման բարձր աստիճան ունեցող տվյալները (օրինակ՝ միաժամանակ մի քանի փոփոխականների խաչաձևումը) կարող են ունենալ ցածր ներկայացուցչականություն,4 7500-ից փոքր արժեք ունեցող գնահատականների (կշռված տվյալների) հարաբերական ստանդարտ սխալը 20%-ից բարձր է, այսինքն՝ ունենք արժանահավատության որոշակի սահմանափակում (ընտրանքային մեծ շեղում), ինչը հարկ է նկատի ունենալ դրանք օգտագործելիս:Բացի այդ, այս դեպքում ևս ունենք գերիշխող մասնագիտության պահանջ ունեցող պաշտոնների և զբաղմունքների տեսակների ճշգրիտ համապատասխանեցման խնդիր: Օրինակ՝ որպես «Կառավարում» մասնագիտությանը համապատասխանող զբաղմունքի տեսակ տվյալ դեպքում ընտրվել են «Ղեկավարներ՝ կազմակերպությունների և հիմնարկների, այդ թվում՝ դրանց կառուցվածքային ստորաբաժանումների» խմբում ընդգրկվածները: ՊԵՏԱԿԱՆ ԾԱՌԱՅՈՂՆԵՐԻ ՇԱՐԺԻ ԵՎ ՀՈՍՈՒՆՈՒԹՅԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿՆԵՐԸ «Հանրային ծառայության մասին» օրենքով ամրագրված հանրային ծառայության հիմնական սկզբունքներից է արժանիքահեն կարիերային առաջընթացի վրա հիմնված հանրային ծառայության կայունությունը։ Պետական ծառայության կայունության սկզբունքը ենթադրում է քաղաքական ուժերի հարաբերակցության փոփոխությունից անկախ արհեստավարժ համակարգի ձևավորում, ինչպես նաև պետական ծառայողների հաստատուն թվաքանակի առկայության դեպքում՝ հոսունության ցածր մակարդակի ապահովում։ Ինչպես ոչ պետական հատվածում, այնպես էլ պետական ծառայությունում, կադրային փոփոխությունները համարվում են բնական երևույթ, իսկ դրանց բացակայությունը վկայում է լճացման մասին։ Սակայն հոսունության բարձր մակարդակը բացասաբար է անդրադառնում աշխատանքի արտադրողականության, վրա, միաժամանակ կադրերի հոսունության բարձր մակարդակը հանդիսանում է բարեկեցության ցածր մակարդակի ցուցանիշ։Հոսունության բնական մակարդակը 3-5 տոկոսն է համարվում, որը չի ազդում պետական մարմնի բնականոն գործունեության վրա և անխուսափելի է։Քանի որ Քաղաքացիական ծառայության տեղեկատվական հարթակը դեռևս ամբողջությամբ չի արտացոլում անհրաժեշտ տվյալները՝ մարմինների կողմից ոչ ամբողջական մուտքագրումների պատճառով և 2020 թվականի տվյալներն ամբողջությամբ հասանելի չեն՝ շարժի վերաբերյալ վերլուծություն կատարելը հնարավոր չի եղել։ 2020 թվականի ընթացքում պետական ծառայողների հոսունության մակարդակի ընդհանուր պատկերը ստանալու համար ուսումնասիրվել են քաղաքացիական, հարկային, մաքսային, դիվանագիտական ծառայություններում, ոստիկանությունում, քրեակատարողական, հարկադիր կատարման, դատական կարգադրիչների ծառայությունում, Ազգային ժողովի աշխատակազմում, Քննչական կոմիտեում և Դատական դեպարտամենտում պետական ծառայությունում հոսունության ցուցանիշները։ Ծառայողների թվով ամենամեծը քաղաքացիական, հարկային և մաքսային ծառայություններն են, ուստի դրանցում պետական ծառայողների շարժի և հոսունության մակարդակները ստորև առանձին ներկայացված են։ Քաղաքացիական ծառայությունում 2020 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ ուսումնասիրված մարմիններում քաղաքացիական ծառայության հաստիքների թիվը կազմել է 8256, որից զբաղեցվածը՝ 6719։ 2020 թվականի ընթացքում տարբեր պատճառներով աշխատանքից ազատվել են 540 ծառայող, կամ 8 տոկոսը (առանց ժամկետային պայմանագրով պաշտոն զբաղեցնողների)։ Ընդհանուր առմամբ դադարեցվել են 536 քաղաքացիական ծառայողի լիազորություններ կամ ընդհանուր ազատվածների 54․6 տոկոսը, այսինքն լիազորությունները դադարեցրած քաղաքացիական ծառայողների հոսունության մակարդակը կազմել է 8 տոկոս։ 2020 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Պետական եկամուտների կոմիտեում հարկային ծառայության հաստիքների թիվը եղել է 1324, որից զբաղեցվածը՝ 1252։ 2020 թվականի ընթացքում տարբեր պատճառներով աշխատանքից ազատվել են 48 ծառայող, կամ 3․8 տոկոսը (առանց ժամկետային պայմանագրով պաշտոն զբաղեցնողների)։ Այսինքն ծառայությունից ազատված հարկային ծառայողների հոսունության մակարդակը կազմել է 3․8 տոկոս։2020 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ Պետական եկամուտների կոմիտեում մաքսային ծառայության հաստիքների թիվը եղել է 1010, որից զբաղեցվածը՝ 967։ 2020 թվականի ընթացքում տարբեր պատճառներով աշխատանքից ազատվել են 62 ծառայող, կամ 6․4 տոկոսը (առանց ժամկետային պայմանագրով պաշտոն զբաղեցնողների)։ Այսինքն ծառայությունից ազատված մաքսային ծառայողների հոսունության մակարդակը կազմել է 6․4 տոկոս։2020 թվականի ընթացքում ուսումնասիրված բոլոր ծառայություններում պետական ծառայողների հոսունությունը բնութագրող հիմնական ցուցանիշները ներկայացված են հավելված 8-ում։ Ընդհանուր պատկեր ստանալու համար տարբեր ծառայություններից ազատումների հիմքերը նույնացվել են ըստ դրանց բնույթի։ Համաձայն հավելված 8-ի տվյալների՝ 2020 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ ուսումնասիրված բոլոր մարմիններում պետական ծառայության ընդհանուր հաստիքների թիվը եղել է 15010, որից զբաղեցվածը՝ 12641։ 2020 թվականի ընթացքում տարբեր պատճառներով աշխատանքից ազատվել են 982 պետական ծառայող, կամ 7․76 տոկոսը (առանց ժամկետային պայմանագրով պաշտոն զբաղեցնողների)։ Լիազորությունները դադարեցրած պետական ծառայողների հոսունության մակարդակը ընդհանուր առմամբ կազմել է 7․72 տոկոս։ Հարկ է նշել, որ հաստիքների և պաշտոնների կրճատման, մարմնի լուծարման և համապատասխան մարմնի վերակազմակերպման և (կամ) կառուցվածքային փոփոխության ժամանակ պետական ծառայության պաշտոնի չնշանակվելու կամ պետական ծառայության պաշտոնում նշանակվելուն համաձայնություն չտալու հիքերով ազատված պետական ծառայողների՝ պետական ծառայության համակարգից դուրս գալու հավանականությունը գնահատվել է ընդամենը 2 տոկոս, որով էլ պայմանավորված է այդ հիմքերով ազատումները հոսունության ընհանուր մակարդակի հաշվարկում ներառելը։Անձնական դիմումի համաձայն լիազորությունները դադարեցրած պետական ծառայողների հոսունությունն՝ ըստ պաշտոնների խմբերի ներկայացված է գծապատկեր 1–ում։ Գծապատկեր 1․ Ըստ մասնագիտությունների՝ կրկնվող թափուր աշխատատեղերը Քաղաքացիական ծառայության տեղեկատվական հարթակը գործարկվել է 2020 թվականի ավարտին և 2020 թվականի վերաբերյալ տվյալներ հասանելի չեն, ուստի կրկնվող թափուր աշխատատեղերի վերաբերյալ համապատասխան տեղեկատվություն չի կարող ներկայացվել: Քաղաքացիական ծառայության տեղեկատվական հարթակում ներբեռնված և համապատասխան պետական մարմինների կողմից ներկայացված տվյալների համաձայն՝ քաղաքացիական ծառայության գործող պաշտոնների թիվը 9284 է, որից թափուր է 2717-ը։ 9284 պաշտոնների մեջ ներառված չեն այն պետական մարմինները, որոնք պետական ծառայությունից դեռևս անցում չեն կատարել քաղաքացիական ծառայության համակարգ՝ 2188 պաշտոնով (Սահմանադրական դատարան, Ազգային ժողով, Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայություն, Ոստիկանություն, Պետական եկամուտների կոմիտե, Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմ, Քրեակատարողական ծառայություն)։ «Պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքի սկզբունքները և դրանց պահպանման պրակտիկան «Պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» օրենքի կարևորագույն սկզբունքներից են`պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց վարձատրության միասնական, արդարացի համակարգի և պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց պարտականություններին, պատասխանատվությանը համապատասխանող հիմնական աշխատավարձի ապահովումը.պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության չափերի հիմնավորված տարբերակման ապահովումը.հիմնական և լրացուցիչ աշխատավարձերի հիմնավորված հարաբերակցությունների ապահովումը.համարժեք աշխատանքի և փորձառության համար համարժեք վարձատրությունը: 2013 թվականին այս կարևորագույն սկզբունքով են սահմանվել օրենքի 1-ից 9-րդ հավելվածներով հաստատված գործակիցները։ Սակայն 2019-2020 թվականներից սկսած օրենսդրական որոշակի փոփոխությունների հետևանքով խախտվում է համակարգի միասնականության սկզբունքը այնպիսի գործոններով պայմանավորված, որոնք հատուկ էին երկուհազարականների սկզբին հանրային ծառայության համակարգի ներդրման ժամանակ առանձին ծառայությունների կամ մարմինների «առանձնահատուկ» կարգավիճակ «շնորհելու» վերաբերմունքի ներքո։ Եթե առաջին փուլի համար այն կարելի է բացատրել, որպես հանրային ծառայության համակարգի ներդրման փուլին բնորշ խնդիրներ, ապա այս փուլում նման մոտեցման դրսևորումը դժվար է բնութագրել։ Վերոնշյալը «առանձնահատուկ» կարգավիճակը տրվել է հակակոռուպցիոն կոմիտեի ինքնավար պաշտոն զբաղեցնող անձանց (քննիչներին), «Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին» օրենքով նախատեսված գործառույթներ իրականացնող դատախազներին, հակակոռուպցիոն կոմիտեի ծառայողներին, որոնց համար սահմանվեցին հիմնական աշխատավարձի հաշվարկման ավելի բարձր գործակիցներ (տարբերությունները ներկայացված են հավելված 9-ում), ի տարբերություն համանման գործառույթներ իրականացնող այլ դատախազների կամ քննիչների, միևնույն ժամանակ այդ փոփոխությունների համատեքստում անտեսվեց գործունեության ազդեցությամբ պայմանավորված դատախազների կամ քննիչների հիմնական աշխատավարձի հաշվարկման գործակիցների տարբերակման մոտեցումը (դատախազն ..... իր իրավասության սահմաններում ... հսկողություն է իրականացնում հետաքննության և նախաքննության օրինականության նկատմամբ…..):Հատկանշական է, որ Սահմանադրական դատարանն իր 2019 թվականի փետրվարի 12-ի ՍԴՈ-1443 որոշմամբ անդրադառնալով Հայաստանի Հանրապետությունում գործող տարբեր քննչական մարմինների քննիչների կարգավիճակների միջև օրենսդրական տարբերակման հարցին արտահայտել է հետևյալ դիրքորոշումը՝ «(...)Սահմանադրական դատարանն արձանագրում է, որ Հայաստանի Հանրապետությունում գործող բոլոր քննչական մարմինների քննիչների կարգավիճակը, ըստ էության, նույնն է. նրանք իրականացնում են Սահմանադրությամբ քննչական մարմիններին վերապահված գործառույթի (քրեական գործով նախաքննության) իրականացմանն ուղղված մասնագիտական գործունեություն:Սահմանադրական դատարանը նշել է նաև, որ նախաքննության փուլում քրեական գործերի ենթակայությունը, որը, ինչպես հետևում է Հայաստանի Հանրապետության քրեական դատավարության օրենսգրքի 190-րդ հոդվածի բովանդակությունից, առանձին դեպքերում զուտ պայմանական բնույթ է կրում, որևէ էական ազդեցություն չի կարող գործել քննիչի կարգավիճակի վրա` ոչ նրա գործունեության ծավալի և ոչ էլ այդ գործունեության բովանդակության իմաստով, և, հավասարապես, չի կարող դիտարկվել որպես որևէ առավելության կամ արտոնության տրամադրման առումով տարբերակված մոտեցման համար օբյեկտիվ հիմնավորում:»: Օրենքի հիմնական սկզբունքներից շեղումների հաջորդ դրսևորումը լրացուցիչ աշխատավարձի միջոցով աշխատավարձի բարձրացումն է, որը զինծառայողների, քրեակատարողական և փրկարար ծառայության ծառայողների համար իրականացվեց կառավարության համապատասխան որոշման մեջ փոփոխությունների միջոցով: Լրացուցիչ աշխատավարձի միջոցով աշխատավարձի բարձրացման որոշումներ կայացվեցին նաև հակակոռուպցիոն կոմիտեի քննիչների և հակակառուպցիոն կոմիտեի ծառայողների համար: Պաշտոնյաների այս խմբի համար նախատեվեց հավելում՝ առանձնակի ռիսկային և մասնագիտացում պահանջող պաշտոն զբաղեցնելու համար: Խնդրահարույցն այն է, որ ինչպես միջազգային գործարար փորձում այնպես էլ Հայաստանի Հանրապետությունում գործող օրենսդրությամբ որևէ պաշտոն զբաղեցնելու համար մասնագիտացման պահանջ ներկայացնելը չի կարող հավելման (փոխհատուցման) վճարման հիմք հանդիսանալ: Իսկ համապատասխան ռիսկայնություն պահանջող պաշտոնների ցանկը պետք է սահմանվի կառավարության կողմից:. Պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց վարձատրության համակարգը ըստ ՏՀԶԿ «ՍԻԳՄԱ» նախաձեռնության կողմից իրականացված վերլուծություններիԵվրոպական միության ու Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության «ՍԻԳՄԱ» նախաձեռնության կողմից իրականացված «Հանրային կառավարման համակարգի ելակետային գնահատման 2019 թվականի զեկույցում[13]», պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց աշխատավարձի կառուցվածքի, հիմնական աշխատավարձի դրույքաչափերի աճի հարաբերակցության վերաբերյալ գնահատականները դրական են: Սակայն բացասական է գնահատվել պարգևատրումների աղբյուրների բազմազանությունը, պարգևատրումների վերաբերյալ ղեկավարների հայեցողական մոտեցումը և բոլոր ծառայողներին պարգևատրելու գործող փորձը. « (......) Ընդհանուր առմամբ կատարողականի հետ կապված պարգևատրումների տարբեր տեսակների քանակը թերևս հիմնավորված չէ: Այն էլ ավելի է բարդացնում համակարգը և ղեկավարներին վերապահվում են չափից շատ հայեցողական լիազորություններ: (......) Այսպիսով, պաշտոնապես պարգևատրումները պետք է հիմնված լինեն անհատական կատարողականի վրա, սակայն գործնականում դրանք թերևս տրվում են բոլորին անխտիր: Կառավարությունը պետք է էապես նվազեցնի հայեցողական հիմքերով պարգևատրումների մասնաբաժինն ընդհանուր վարձատրության մեջ և ապահովի, որ կատարողականի հիմքով վարձատրությունը հիմնված լինի կատարողականի կառավարման կայուն և պատշաճ համակարգի վրա: Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1363 - Ա որոշմամբ հաստատված Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2021-2026 թվականների ծրագրով Հանրային ծառայության համակարգի և մարդկային ռեսուրսների կառավարման բնագավառում կառավարության սահմանած առաջնահերթություններըՀանրային ծառայության համակարգի և մարդկային ռեսուրսների կառավարման բնագավառում կառավարությունը որպես առաջնահերթություն է սահմանել հանրային ծառայության գրավչության բարձրացման ուղղությամբ առանցքային բարեփոխումների իրականացումը, ներառյալ վարձատրության ու պարգևատրման համակարգերի վերանայումը, հորիզոնական շարժունության ապահովումը, գրավչությունը մեծացնող աշխատանքային միջավայրի ձևավորումն ու պայմանների ներդրումը, պետական ծառայության համակարգում վարձատրության արժանապատիվ համակարգի ներդրումը՝ միաժամանակ հենվելով պատասխանատվության ծավալի ու կոմպետենցիաների հետ համարժեքության, ինչպես նաև ոչ պետական հատվածի հետ մրցունակության ապահովման կանխադրույթների վրա:Վարձատրության բարեփոխումը, այնուամենայնիվ, պետք է նաև զուգորդվի պետական համակարգում ինստիտուցիոնալ և ֆունկցիոնալ դաշտի արդյունավետության բարձրացմանն ուղղված միջոցառումների հետ կամ հաջորդի դրանց և առնվազն բարեփոխումների առաջին փուլում պետության համար չառաջացնի լրացուցիչ ֆինանսական բեռ: Արդիականացվելու է կատարողականի գնահատման համակարգը և պարգևատրման ու խրախուսման ինստիտուտը հենվելու է արժանիքահենք սկզբունքների վրա, պարգևատրումները պետք է զատվեն վարձատրությունից:ԵԶՐԱԿԱՑՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԵՎ ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐՊետական ծառայողների աշխատավարձերի վերաբերյալ հավաքագրված տվյալների վերլուծության արդյունքների ամփոփմամբ արձանագրվում են համակարգում առկա հետևյալ խնդիրները՝1. Պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց բազային աշխատավարձը ցածր է նվազագույն ամսական աշխատավարձի անվանական չափի 80 տոկոսից և կազմում է 72.4 տոկոս.2. Պետական ծառայություններում, ինչպես նաև պետական մարմիններում միջին աշխատավարձերի խիստ ընդգծված տարբերություններ, որը պետական մարմինների պարգևատրումների հայեցողական որոշման հետևանքն է.3. Պետական պաշտոն զբաղեցնող անձանց հիմնական աշխատավարձի հաշվարկման գործակիցների սահմանման ժամանակ չեն պահպանվում «Պետական պաշտոններ և պետական ծառայության պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված սկզբունքները (հակակոռուպցիոն կոմիտեի քննիչ, ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձմանն ուղղված գործառույթներ իրականացնող դատախազներ).4. Պետական որոշ ծառայություններում (զինվորական, քրեակատարողական և փրկարար ծառայություններ) իրականացվել են աշխատավարձի բարձրացման հատվածային լուծումներ՝ լրացուցիչ աշխատավարձերի բարձրացման հաշվին.5. Պետական ծառայությունում բազային աշխատավարձի պահպանման պայմաններում աճել է միջին աշխատավարձը՝ պարգևատրումների հաշվին, ավելի մեծացնելով լրացուցիչ աշխատավարձի մասնաբաժինը ընդհանուր աշխատավարձի մեջ.6. Պետական ծառայության համակարգում առկա է կանանց և տղամարդկանց միջին աշխատավարձերի տարբերություն, որն առավել բարձր է պետական ծաայության գլխավոր և բարձրագույն խմբերում (քաղաքացիական ծառայությունում՝ ղեկավարի խմբի 3-րդ 5-րդ և մասնագիտական խմբի 1-ին և 2-րդ ենթախմբերում)։ Ընդ որում, այդ տարբերությունները պայմանավորված են իգական սեռի պետական ծառայողների ինչպես ավելի ցածր պաշտոններում ընդգրկվածության խտությամբ, այնպես էլ նրանց վճարվող պարգևավճարների ցածր մակարդակով։ 7. Ցածր խմբի պաշտոններում ընդգրկվածների և բարձր խմբի պաշտոններում ընդգրկվածների միջին աշխատավարձերի խիստ մեծ տարբերություններ, պարգևատրումների հաշվին։8. Ոչ պետական հատվածի աշխատավարձերի վերլուծության և պետական ծառայության համապատասխան մասնագետների և համապատասխան պաշտոն զբաղեցնող անձանց աշխատավարձերի համեմատության համար ոչ բավարար տվյալերի առկայություն (մասնավորապես պաշտոնի կոդավորման առումով)։ Վերը ներկայացված խնդիրների լուծման նպատակով առաջարկվում է՝1. Պետական պաշտոն և պետական ծառայության պաշտոն զբաղեցնող անձանց բազային աշխատավարձի բարձրացում առնվազն 8 տոկոսի չափով՝ օրենքի 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասով սահմանված կանոնների պահպանման նպատակով.2. Նվազեցնել ընդհանուր աշխատավարձի մեջ հայեցողական հիմքերով պարգևատրումների մասնաբաժինը և ապահովել կատարողականի հիմքով պարգևատրումները. 3. Պետական պաշտոն զբաղեցնող անձանց հիմնական աշխատավարձի հաշվարկման գործակիցների սահմանման ժամանակ հիմք ընդունել «Պետական պաշտոններ զբաղեցնող անձանց վարձատրության մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքով սահմանված սկզբունքները.4. Պետական մարմիններում աշխատավարձի բարձացումներն ապահովել օրենքով նախատեսված կարգով՝ բազային աշխատավարձի բարձրացման միջոցով.5. Իրականացում կանանց և տղամարդկանց վճարվող աշխատավարձերի տարբերության կրճատմանն ուղղված քաղաքականություն (մասնավորապես կանանց և տղամարդկանց վճարվող պարգևատրումների չափերի հավասարեցում՝ հաշվի առնելով ծառայողների կատարողականը).6. ապահովել ցածր և բարձր պաշտոններ զբաղեցնող անձանց տրվող պարգևավճարների օպտիմալ հարաբերակցություն.7. իրականացում Անձնավորված հաշվետվությունների տեղեկատվական բազայի տվյալների որակի բարելավմանն ուղղված աշխատանքների ։Ինչպես վերը ներկայացվել է, ոչ պետական հատվածի աշխատողների աշխատավարձերի համեմատական վերլուծությունը չի ապահովել բավարար արդյունքներ, որով պայմանավորված առանձին մասնագիտությունների համար աշխատավարձի բարձրացման առաջարկություն չի ներկայացվում: Հավելված 1 Ըստ ծառայությունների գերիշխող մասնագիտությունների միջին աշխատավարձը ԾառայությունըԳերիշխող մասնագիտությունըՄիջին պաշտոնային դրույքաչափըՄիջին աշխատավարձըԱզգային ժողովում պետական ծառայությունԻրավագիտությունՄիջինը226262274845Աշխատողների թիվը2121Տնտեսագիտություն Միջինը278638372136Աշխատողների թիվը2121ԿառավարումՄիջինը229726309250Աշխատողների թիվը33ԸնդամենըՄիջինը250935322541Աշխատողների թիվը4545Հարկային ծառայությունԻրավագիտությունՄիջինը219146402795Աշխատողների թիվը226226Տնտեսագիտություն Միջինը221839412766Աշխատողների թիվը473473ԿառավարումՄիջինը219819394963Աշխատողների թիվը107107ԸնդամենըՄիջինը220816407607Աշխատողների թիվը806806Մաքսային ծառայությունԻրավագիտությունՄիջինը179277346611Աշխատողների թիվը5252Տնտեսագիտություն Միջինը201048376347Աշխատողների թիվը3939ԿառավարումՄիջինը189359344547Աշխատողների թիվը1010ԸնդամենըՄիջինը188682357889Աշխատողների թիվը101101Մարդու իրավունքների աշխատակազմում պետական ծառայությունԻրավագիտությունՄիջինը209758318134Աշխատողների թիվը3535ԸնդամենըՄիջինը209758318134Աշխատողների թիվը3535Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում պետական ծառայությունԻրավագիտությունՄիջինը282287355379Աշխատողների թիվը2525Տնտեսագիտություն Միջինը459012616686Աշխատողների թիվը11ԸնդամենըՄիջինը289084365429Աշխատողների թիվը2626Քաղաքացիական ծառայությունԻրավագիտությունՄիջինը237463331724Աշխատողների թիվը526525Տնտեսագիտություն Միջինը270367426613Աշխատողների թիվը254254ԿառավարումՄիջինը232365348645Աշխատողների թիվը1616ԸնդամենըՄիջինը247860362382Աշխատողների թիվը796795Քաղաքացիական հատուկ ծառայությունԻրավագիտությունՄիջինը195278289024Աշխատողների թիվը44Տնտեսագիտություն Միջինը243147333245Աշխատողների թիվը1616ԿառավարումՄիջինը196656246599Աշխատողների թիվը33ԸնդամենըՄիջինը228758314252Աշխատողների թիվը2323ԸնդամենըԻրավագիտությունՄիջինը229118349277Աշխատողների թիվը889888Տնտեսագիտություն Միջինը238364412984Աշխատողների թիվը804804ԿառավարումՄիջինը218786380953Աշխատողների թիվը139139ԸնդամենըՄիջինը232392379655Աշխատողների թիվը18321831 Հավելված 2 Միջին, միջին նվազագույն, միջին առավելագույն աշխատավարձը ըստ ծառայությունների տեսակների Ծառայության տեսակըՄիջին աշխատավարձըՄիջին նվազագույն աշխատավարձՄիջին առավելագույն աշխատավարձԱզգային ժողովում պետական ծառայություն 406209130098947273Դատական կարգադրիչների ծառայություն170902111115666533Դիվանագիտական ծառայություն 3672671335231239430Հարկադիր կատարման ծառայություն 294481154048791701Հարկային ծառայություն 427957959031650130Մաքսային ծառայություն 3888771092241318048Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմում պետական ծառայություն 361244113955850984Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում պետական ծառայություն362416200856616686Քաղաքացիական ծառայություն 341414959031508942Քաղաքացիական հատուկ ծառայություն 252784111115632351Ընդհանուր341565959031650130 Հավելված 3 Պաշտոնային միջին դրույքաչափերը, լրացուցիչ աշխատավարձերը և պարգևատրումները, աշխատավարձի ընդհանուր չափը պետական առանձին ծառայություններումԾառայության տեսակներըՊաշտոնային դրույքաչափըԼրացուցիչ աշխատավարձ և պարգևատրումներըԱշխատավարձի ընդհանուր չափըԼրացուցիչ աշխատավարձի և պարգևատրումների տեսակարար կշիռը՝ ընդհանուր աշխատավարձի մեջԱզգային ժողովում պետական ծառայություն միջին28129112627640620931%նվազագույն111115189831300988%առավելագույն63825130902294727343%Դատական կարգադրիչների ծառայությունմիջին1335623931217090222%նվազագույն11111575051111156%առավելագույն49009717643666653340%Դիվանագիտական ծառայություն միջին22604914208436726736%նվազագույն12963438891335233%առավելագույն490097749333123943060%Հարկադիր կատարման ծառայություն միջին17648911799229448139%նվազագույն1144222441415404816%առավելագույն45901235353179170149%Հարկային ծառայություն միջին22155120853442795747%նվազագույն959032979959032%առավելագույն4742241393507165013084%Մաքսային ծառայություն միջին19729319424638887748%նվազագույն9590312171092241%առավելագույն446445915255131804874%Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմում պետական ծառայություն միջին23413612710936124434%նվազագույն959031797411395514%առավելագույն52382932715585098439%Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում պետական ծառայությունմիջին2820588222836241622%նվազագույն175932133022008565%առավելագույն45901215767461668629%Քաղաքացիական ծառայություն միջին23119611304834141430%նվազագույն89103800959030.5%առավելագույն932574949398150894277%Քաղաքացիական հատուկ ծառայություն միջին1704278397725278432%նվազագույն9854972201111155%առավելագույն41602125961363235158%Ընդհանուրմիջին21813612622534156534%նվազագույն89103800959030.5%առավելագույն9325741393507165013084% Հավելված 4 Պաշտոնային միջին դրույքաչափերը, լրացուցիչ աշխատավարձերը և պարգևատրումները, աշխատավարձի ընդհանուր չափը պետական առանձին ծառայություններումԾառայության տեսակըՊաշտոնի խումբըՄիջինըՆվազագույնըԱռավելագույնըՔանակըԱզգային ժողովում պետական ծառայություն բարձրագույն7573175131739472735գլխավոր481067430574637075130առաջատար29085617593237462738կրտսեր16772813009822337513Ընդհանուր406209130098947273186Դատական կարգադրիչների ծառայությունբարձրագույն6665336665336665331գլխավոր34996115891946509424առաջատար201821153734316688113կրտսեր158275111115195929504Ընդհանուր170902111115666533642Դիվանագիտական ծառայությունԸնդհանուր3672671335231239430164Հարկադիր կատարման ծառայություն գլխավոր42763223692277336480առաջատար249159154048349340246Ընդհանուր292956154048773364326Հարկային ծառայություն բարձրագույն118493640920214796099գլխավոր4671002123091650130920առաջատար341347175932726030199կրտսեր25171395903349988145Ընդհանուր4279579590316501301274Մաքսային ծառայություն բարձրագույն763875283756131804820գլխավոր4739972123091139284454առաջատար355638175932764536205կրտսեր274465109224353688342Ընդհանուր38907410922413180481021Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմում պետական ծառայություն բարձրագույն7592666675498509842գլխավոր47329436456356778729առաջատար25843922137729339013կրտսեր13481311395518652712Ընդհանուր36124411395585098456Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում պետական ծառայությունբարձրագույն4953244953244953241գլխավոր42079525662361668632առաջատար24567521405136072811Ընդհանուր36241620085661668644Քաղաքացիական ծառայություն բարձրագույն7285915821371508942121ղեկավար-1,2գլխավոր43742321230911634874067ղեկավար-3,4,5մասնագիտական-1,2առաջատար2422141927345008352253մասնագիտական-3,4,5կրտսեր159386129634500835854մասնագիտական-6,7,8Ընդհանուր3413949590315089427295Քաղաքացիական հատուկ ծառայություն գլխավոր43507521230963235192մասնագիտական-2առաջատար289988150799442564215կրտսեր175940111115244591263Ընդհանուր252784111115632351570 Հավելված 5 Պաշտոնային միջին դրույքաչափերը, լրացուցիչ աշխատավարձերը և պարգևատրումները, աշխատավարձի ընդհանուր չափը պետական առանձին ծառայություններում Պետական մարմնի անվանումըԴրույքաչափըԼրացուցիչ աշխատավարձը և պարգևատրումներըԱշխատավարձի ընդհանուր չափըԼրացուցիչ աշխատավարձի և պարգևատրումների տեսակարար կշիռը՝ ընդհանուր աշխատավարձի մեջԱշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունմիջինը 2174198390030068526%նվազագույնը 11111559971171125%առավելագույնը45901257268686370266%Առողջապահության նախարարություն միջինը 25272913369838231331%նվազագույնը 11442225131533122%առավելագույնը429910666114103120765%Արդարադատության նախարարությունմիջինը 24070411221034927730%նվազագույնը 1111151241511111510%առավելագույնը45901250439096340255%Արտակարգ իրավիճակների նախարարությանմիջինը 24583710822435406129%նվազագույնը 111115108331219485%առավելագույնը49009726603667338148%Արտաքին գործերի նախարարությունմիջինը 23121615204938064438%նվազագույնը 11442245241553233%առավելագույնը490097749333123943060%Բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարարությունմիջինը 22009915625236688138%նվազագույնը 105799125671284198%առավելագույնը45901146362189344164%Էկոնոմիկայի նախարարությունմիջինը 22974715105737863938%նվազագույնը 111115133931452488%առավելագույնը459012640026109903858%Կրթության, գիտություն, մշակույթի և սպորտի նախարարությունմիջինը 24562210378934471527%նվազագույնը 114422160391296346%առավելագույնը523828682105120593357%Շրջակա միջավայրի նախարարությունմիջինը 2388178760732414926%նվազագույնը 107808203391111159%առավելագույնը45901225236362424646%Պաշտպանության նախարարությունմիջինը 2440056356430213920%նվազագույնը 11111588371111157%առավելագույնը57806425669176414759%Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարությունմիջինը 23987214845838832937%նվազագույնը 1144224069316750816%առավելագույնը459012703536116254861%Ֆինանսների նախարարություն միջինը 25025320575945533542%նվազագույնը 1144222467316535012%առավելագույնը490097901205130399871%Արագածոտնի մարզպետարանմիջինը 23205510048233008631%նվազագույնը 93289217121311044%առավելագույնը93257421815397022636%Արարատի մարզպետարանմիջինը 20767110092630859733%նվազագույնը 1111154379415778325%առավելագույնը37765921920359686242%Արմավիրի մարզպետարանմիջինը 2247517839530151325%նվազագույնը 89103141541111156%առավելագույնը45901223222563501838%Գեղարքունիքի մարզպետարանմիջինը 2054899752030300831%նվազագույնը 9261880001006186%առավելագույնը55954431710380986248%Լոռու մարզպետարանմիջինը 2205707386829299024%նվազագույնը 12963484701416825%առավելագույնը44446121700060656536%Կոտայքի մարզպետարանմիջինը 2157619156130541529%նվազագույնը 1144222542811442213%առավելագույնը50663243627994291146%Շիրակի մարզպետարանմիջինը 21802410799432601831%նվազագույնը 932573074612400316%առավելագույնը42991029398169289446%Սյունիքի մարզպետարանմիջինը 23216010903933997431%նվազագույնը 985493699111111514%առավելագույնը50597147058786015255%Վայոց ձորի մարզպետարանմիջինը 23998011450535260831%նվազագույնը 111115145501638075%առավելագույնը40279060807278995777%Տավուշի մարզպետարանմիջինը 2329728429531726725%նվազագույնը 118391103921514155%առավելագույնը50597146473595483249%Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովմիջինը 1988755738925626422%նվազագույնը 11111555831166985%առավելագույնը49009712247861257527%Հանրային ծառայությունները կարգավորող հանձնաժողովմիջինը 25279813981239102132%նվազագույնը 114422190991489968%առավելագույնը506632634102114073456%Հեռուստատեսության և ռադիոյի հանձնաժողովմիջինը 25069312311437380731%նվազագույնը 1111152498413609916%առավելագույնը54102541250095352543%Մրցակցության պաշտպանության հանձնաժողովմիջինը 27394112912039626629%նվազագույնը 175932142211759327%առավելագույնը47422431364478786848%Կադաստրի կոմիտեմիջինը 2096809109229988829%նվազագույնը 959036283959035%առավելագույնը52316737148889465550%Միջուկային անվտանգության կարգավորման կոմիտեմիջինը 25607220678246285443%նվազագույնը 1296344429217392625%առավելագույնը32077933955066032953%Պետական եկամուտների կոմիտեմիջինը 21201120409341370047%նվազագույնը 959031217959031%առավելագույնը5595441393507165013084%Վիճակագրական կոմիտեմիջինը 1977697128026803126%նվազագույնը 959034333959033%առավելագույնը617086425392104247841%Քաղաքաշինության կոմիտեմիջինը 24767312566537333931%նվազագույնը 15079979171691324%առավելագույնը523829479802100363157%Անտառային կոմիտեմիջինը 27146313807640953932%նվազագույնը 1871766652828165723%առավելագույնը49009746884495894149%Բարձրագույն որակավորման կոմիտեմիջինը 2537579962135337828%նվազագույնը 1554293926219469120%առավելագույնը35318814444849763632%Գիտության կոմիտեմիջինը 24083911145935229829%նվազագույնը 150799140031693305%առավելագույնը41602121549363151444%Զբոսաշրջության կոմիտեմիջինը 29068518059747128338%նվազագույնը 2123099730830961731%առավելագույնը36509323320359829639%Լեզվի կոմիտեմիջինը 2426785996630264419%նվազագույնը 14616928331847182%առավելագույնը3313619938743074824%Պետական գույքի կառավարման կոմիտեմիջինը 25319612177837497431%նվազագույնը 11111572691183846%առավելագույնը40279360059897825761%Ջրային կոմիտեմիջինը 25235514534639078036%նվազագույնը 1111152795118055510%առավելագույնը40279330445862850049%Ռազմարդյունաբերության կոմիտեմիջինը 24074917002141077139%նվազագույնը 1507992513317593211%առավելագույնը35318733791062892658%Քաղաքացիական ավիացիայի կոմիտեմիջինը 24956116628841584938%նվազագույնը 1111152226513338016%առավելագույնը41602035890377492350%Հարկադիր կատարումն ապահովող ծառայությունմիջինը 17648911799229448139%նվազագույնը 1144222441415404816%առավելագույնը45901235353179170149%Միգրացիոն ծառայությունմիջինը 23646410178533417729%նվազագույնը 1111153443115079919%առավելագույնը54102519447172315338%Պետական արարողակարգի ծառայությունմիջինը 1875327241225994425%նվազագույնը 11111538891335233%առավելագույնը34194315821550015837%Պրոբացիայի ծառայությունմիջինը 2425458935933190427%նվազագույնը 1759322112519705711%առավելագույնը37699815781249389442%Սոցիալական ապահովության ծառայությունմիջինը 1973948190227893028%նվազագույնը 11111527381111151%առավելագույնը38956543977082933553%Փրկարար ծառայությունմիջինը 2306088701331762127%նվազագույնը 1111152905414016915%առավելագույնը33136117069749147635%Քրեակատարողական ծառայությունմիջինը 20323414683235006637%նվազագույնը 985498001210140.5%առավելագույնը45901248242594143766%Ոստիկանությունմիջինը 1688188586825275433%նվազագույնը 11111572201111155%առավելագույնը41602125961363235158%Պետական վերահսկողական ծառայությունմիջինը 25378414196739055733%նվազագույնը 15079973311589674%առավելագույնը490097662958115305557%Առողջապահական և աշխատանքի տեսչական մարմինմիջինը 24500815328039476536%նվազագույնը 150799136581759325%առավելագույնը35318839298567341063%Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմինմիջինը 20482110882431145434%նվազագույնը 9590373081074913%առավելագույնը35384923608957172244%Կրթության տեսչական մարմինմիջինը 24691513106837798433%նվազագույնը 111115185771347278%առավելագույնը35384920170355555241%Շուկայի վերահսկողության տեսչական մարմինմիջինը 24072116589839219339%նվազագույնը 1111156065911111522%առավելագույնը37765927109564875445%Սննդամթերքի անվտանգության տեսչական մարմինմիջինը 23101910843933274031%նվազագույնը 11111580001111154%առավելագույնը37765926141660998948%Քաղաքաշինության, տեխնիկական և հրդեհային անվտանգության տեսչական մարմինմիջինը 21074710375431277232%նվազագույնը 959031630411220714%առավելագույնը40279235389365483054%Դատախազությունմիջինը 20943710599031084732%նվազագույնը 11111592601111158%առավելագույնը55954429921285875638%Դատական դեպարտամենտմիջինը 1564134903120313223%նվազագույնը 11111575051111156%առավելագույնը49009749579892504754%Հաշվեքննիչ պալատմիջինը 33153022541954959939%նվազագույնը 212309161512123095%առավելագույնը51393045141494151152%Քննչական կոմիտեմիջինը 1767742870620254413%նվազագույնը 959035621959034%առավելագույնը4900979924855063125%Ազգային ժողովի աշխատակազմմիջինը 28129112627640620931%նվազագույնը 111115189831300988%առավելագույնը63825130902294727343%Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմմիջինը 23413612710936124434%նվազագույնը 959031797411395514%առավելագույնը52382932715585098439%Նախագահի աշխատակազմմիջինը 27593614697342290934%նվազագույնը 1759323442021947216%առավելագույնը52316732344484661151%Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմ միջինը 2820588222836241622%նվազագույնը 175932133022008565%առավելագույնը45901215767461668629%Վարչապետի աշխատակազմմիջինը 27513519081546311139%նվազագույնը 111115167501111156%առավելագույնը523829797879127210363%Ընդհանուրմիջինը 21813612622534156534%նվազագույնը 89103800959030.5%առավելագույնը9325741393507165013084% Հավելված 6 Ըստ սեռի միջին աշխատավարձը պետական ծառայության* պաշտոնների խմբերում Պաշտոնի խումբՍեռԴրույքաչափԼրացուցիչ աշխատավարձ և պարգևատրումԸնդհանուր աշխատավարձբարձրագույն, ղեկավար-1,2ԱՐմիջինը477388267393744782աշխատողների թիվը979797նվազագույն432796131675579239առավելագույն539206443830933817ԻԳմիջինը321074254076575151աշխատողների թիվը292929նվազագույն397643243980660662առավելագույն539206495657965630Ընդմիջինը471450280444751894աշխատողների թիվը126126126նվազագույն424594131675579239առավելագույն486201453635939836գլխավոր, ղեկավար-3,4,5, մասնագիտական-1,2ԱՐմիջինը296722140533434073աշխատողների թիվը209020452090նվազագույն243675105483356792առավելագույն360089224611578866ԻԳմիջինը292162150045440250աշխատողների թիվը228222412282նվազագույն245420108823359923առավելագույն352387249075593164Ընդմիջինը295230145285437975աշխատողների թիվը437242864372նվազագույն244709107098358313առավելագույն357380233166583834առաջատար, մասնագիտական-3,4,5ԱՐմիջինը17564569721243822աշխատողների թիվը896879896նվազագույն1057997308128419առավելագույն343267608072789957ԻԳմիջինը17544067134240647աշխատողների թիվը174016961740նվազագույն129634800129634առավելագույն291016242762456985Ընդմիջինը17516268110241568աշխատողների թիվը263625752636նվազագույն105799800128419առավելագույն343267608072789957կրտսեր, մասնագիտական-6,7,8ԱՐմիջինը12160044271164796աշխատողների թիվը647624647նվազագույն92618628395903առավելագույն932574148978970226ԻԳմիջինը11466745125158056աշխատողների թիվը995945995նվազագույն89103314295903առավելագույն193129182997301388Ընդմիջինը11802044128160628աշխատողների թիվը164215691642նվազագույն89103314295903առավելագույն932574182997970226ԸնդհանուրԱՐմիջինը235251111879344576աշխատողների թիվը373036453730նվազագույն92618628395903առավելագույն9325749493981508942ԻԳմիջինը211336101824310401աշխատողների թիվը504649115046նվազագույն8910380095903առավելագույն5231677978791272103Ընդմիջինը221501106107324926աշխատողների թիվը877685568776նվազագույն8910380095903առավելագույն9325749493981508942* բացառությամբ դիվանագիտական, հարկային, մաքսային և հարկադիր կատարման ծառայությունների, քանի որ հիշյալ ծառայության պաշտոնների դասակարգումը մնացածի հետ նույնական չէ: Վերջիններիս միջին աշխատավարձի վերաբերյալ տվյալներ առկա են մյուս հավելվածներում: Հավելված 7. Պետական ծառայողների միջին պաշտոնային դրույքաչափերը, միջին աշխատավարձերը 2013, 2018 և 2021 թվականերին Ծառայության անվանումըՄիջին պաշտոնային դրույքաչափՄիջին աշխատավարձ 2013թ.2018թ.Միջին պաշտոնային դրույքաչափի աճը 2013թ. նկատմամբ2021թ.Միջին պաշտոնային դրույքաչափի աճը 2018թ. նկատմամբ2013թ.2018թ.Միջին աշխատավարձի աճը 2013թ. նկատմամբ2021թ.Միջին աշխատավարձի աճը 2018թ. նկատմամբԱզգային ժողովի աշխատակազմում պետական ծառայություն 14093227960198%2812911%141452324651130%40620925%Դատական կարգադրիչների ծառայություն*9950614743348%133562-9%12174918375151%170902-7%Դիվանագիտական ծառայություն 17456523873937%226049-5%22113532166045%36726714%Հարկադիր կատարման ծառայություն 10312917517970%1764891%20642628644639%2944813%Հարկային ծառայություն 217096215000-1%2215513%394877377408-4%42795713%Մաքսային ծառայություն 17197719667614%1972930%31026134430411%38887713%Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմում պետական ծառայություն 16100022216738%2341365%16100028811479%36124425%Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում պետական ծառայություն149474299480100%282058-6%166788354091112%3624162%Քաղաքացիական ծառայություն 12475922610681%2311962%16205228938479%34141418%Քաղաքացիական հատուկ ծառայություն 12879719962255%170427-15%278864254483-9%252784-1%Ընդհանուր14712422000050%218136-1%21646030242940%34156513% *Դատական կարգադրիչների ծառայության 2013 և 2018 թվականների ցուցանիշները այդ տարիներին ընդհանուր դատական ծառայողների միջին պաշտոնային դրույքաչափի և միջին աշխատավարձի ցուցանիշներն են: Հավելված 8. Պետական ծառայողների 2020 թվականի շարժը և հոսունությունը բնութագրող ցուցանիշները դրությամբ NՑուցանիշի անվանումըԸնդամենը (մարդ)1Պետական ծառայության հաստիքների թիվը՝ 2020 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ, որում՝15010պետական ծառայության զբաղված հաստիքների թիվը126412Պետական ծառայության պաշտոնից ազատված և (կամ) լիազորությունները դադարեցրած ծառայողների թիվը՝ 2020 թվականի կտրվածքով՝ առանց ժամանակավոր թափուր պաշտոն զբաղեցնողների982ըստ օրենքով նախատեսված պաշտոնից ազատման և (կամ) լիազորությունների դադարեցման հետևյալ հիմքերի՝2.1Հաստիքների և պաշտոնների կրճատում, մարմնի լուծարում1252.2Համապատասխան մարմնի վերակազմակերպման և (կամ) կառուցվածքային փոփոխության ժամանակ պետական ծառայության պաշտոնի չնշանակվելը կամ պետական ծառայության պաշտոնում նշանակվելուն համաձայնություն չտալը762.3Հանրային պաշտոնում ընտրվելը կամ նշանակվելը52.4Օրենքով նախատեսված կարգով կարգապահական տույժի (տույժերի) կիրառումը, կարգապահական կանոնների խախտումը192.5Ժամանակավոր անաշխատունակության հետևանքով օրենսդրությամբ սահմանված ժամկետներում աշխատանքի չներկայանալը12.6Փորձաշրջանը չանցնելը22.7Պետական ծառայության պաշտոնի նշանակվելու` օրենքով սահմանված կարգի խախտումը32.8Անհամատեղելիության պահանջները չպահպանելը02.9ՀՀ քաղաքացիությունը դադարեցնելը02.10Ուժի մեջ մտած՝ պետական ծառայողի նկատմամբ կայացված մեղադրական դատավճիռը42.11Օրենսդրությամբ սահմանված առավելագույն տարիքը լրանալը1362.12Օրենսդրությամբ սահմանված կարգով իր մեղքով վերապատրաստման անհատական ծրագրով հաստատված կրեդիտները չստանալու դեպքում02.13Անձնական դիմումի համաձայն լիազորությունների դադարեցում՝279ըստ պաշտոնների խմբերիղեկավար16մասնագիտական44բարձրագույն4գլխավոր119առաջատար58կրտսեր382.14Օրենսդրությամբ սահմանված կարգով կատարողականի գնահատման արդյունքների հիման վրա12.15Ատեստավորման արդյունքները22․16Անձնական դիմումով պաշտոնից ազատում137 ըստ պաշտոնների խմբերի բարձրագույն4 գլխավոր45 առաջատար51 կրտսեր37 Հավելված 9Դատախազություն, Քննչական կոմիտեում և Հակակոռուպցիոն կոմիտեում հավասարազոր պաշտոն զբաղեցնող պաշտոնյաների հիմնական աշխատավարձի հաշվարկման գործակիցների տարբերությունը Պաշտոնի անվանումըՀիմնական աշխատավարձի հաշվարկման գործակիցըՊաշտոնի անվանումըՀիմնական աշխատավարձի հաշվարկման գործակիցըԻնքնավար մարմնի նախագահ14․00Քննչական կոմիտեի նախագահ,Գլխավոր դատախազ12․00Գլխավոր դատախազի՝ ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձմանն ուղղված գործառույթների ոլորտը համակարգող տեղակալ12․50Գլխավոր դատախազի տեղակալ11․00 Դատախազություն, Քննչական կոմիտեում և Հակակոռուպցիոն կոմիտեում դատախազների և քննիչների հիմնական աշխատավարձի հաշվարկման գործակիցների տարբերությունները Հակակոռուպցիոն կոմիտեգործակիցՔննչակա կոմիտեգործակիցԴատախազությունգործակիցՀակակոռուպցիոն կոմիտեի վարչության, այդ թվում՝ տարածքային վարչության պետ8․00Քննչական կոմիտեի կենտրոնական մարմնի գլխավոր վարչության պետ8․00Գլխավոր դատախազության վարչության պետ9․00Հակակոռուպցիոն կոմիտեի վարչության, այդ թվում՝ տարածքային վարչության պետի տեղակալ, Հակակոռուպցիոն կոմիտեի հատկապես կարևոր գործերով ավագ քննիչ7․75քննչական կոմիտեի կենտրոնական մարմնի գլխավոր վարչության պետի տեղակալ7․00Գլխավոր դատախազության վարչության պետի տեղակալ7․25Հակակոռուպցիոն կոմիտեի հատկապես կարևոր գործերով քննիչ, հակակոռուպցիոն կոմիտեի բաժնի պետ7․50Քննչական կոմիտեի կենտրոնական մարմնի բաժնի պետ6․75Գլխավոր դատախազության բաժնի պետ, Գլխավոր դատախազության վարչության, ինչպես նաև բաժնի ավագ դատախազ7․50,7․00Հակակոռուպցիոն կոմիտեի բաժնի պետի տեղակալ, Հակակոռուպցիոն կոմիտեի ավագ քննիչ7․25Քննչական կոմիտեի կենտրոնական մարմնի բաժնի պետի տեղակալ6․50Գլխավոր դատախազության վարչության պետ7․50Հակակոռուպցիոն կոմիտեի քննիչ7․00 Գլխավոր դատախազության դատախազ6․75 [1] հիմնական աշխատավարձը օրենքով կամ այլ նորմատիվ իրավական ակտերով, տվյալ պաշտոնի համար նախատեսված աշխատանքները (աշխատանքային գործառույթները) կատարելու համար սահմանված վարձատրության չափն է[2] Global wage report 2016-2017, 2020-2021, “Основы установления минимальной оплаты труда”, Франсуа Эйро и Катрин Саже[3] Global wage report 2020-2021-https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/---publ/documents/publication/wcms_762534.pdf [4] պետական մարմինների ներկայացրած տեղեկատվությունը ընդգրկում է 13951 պետական ծառայության պաշտոն[5] Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում պաշտոնները նոր չափանիշներով դեռևս գնահատված և դասակարգված չեն[6] Միջին աշխատավարձի մեջ պարգևատրումները ներկայացված են 2020 թվականի ընդհանուր տվյալներով[7] Մեդիանան թվերի շարքը բաժանում է երկու մասի այնպես, որ հավասարապես մի կեսում լինեն իր արժեքից մեծ, իսկ մյուսում՝ փոքր թվային ցուցանիշներ: Կարելի է նկարագրել այն որպես աճման կամ նվազման կարգով շարված բոլոր արժեքների միջինը, որը միջինից ավելի նախընտրելի է[8] Սահմանադրական դատարանի աշխատակազմում ամենացածր պաշտոնը առաջատար պաշտոնների երկրորդ ենթախմբում է ընդգրկված[9] Պետական եկամուտների կոմիտեի կողմից վարվող անձնավորված հաշվառման տեղեկատվական բազայում առկա տվյալները ներառում են 2020թ. և 2021թ. հունվար, փետրվար ամիսների վերը նշված մասնագիտություններ ունեցող վարձու աշխատողների աշխատավարձի չափերը (ընտրանքում ներառված են Երևան քաղաքից և նշված 5 մարզերից ամսական աշխատավարձի 5321 ցուցանիշ, որոնք վճարվել են իրավագետի, տնտեսագետի և կառավարման մասնագիտություններին համապատասխանող ոչ պետական հատվածի պաշտոններում նշանակված աշխատողների: [10] Հարակից մասնագիտությունները ընդգրկվել են ներկայացուցչական տվյալներ ապահովելու նպատակով[11]Ընտրանքի շրջանակը ՀՀ 2011թ. մարդահամարի արդյունքներով ձևավորված կացարանների/տնային տնտեսությունների հասցեների բազան է: Ընտրանքի չափը տարվա կտրվածքով կազմում է 7788 կացարան / տնային տնտեսություն, 4752-ը քաղաքային, իսկ 3036-ը` գյուղական բնակավայրերում: [12] https://armstat.am/file/article/trud_2020_03-1.pdfhttps://armstat.am/file/article/trud_2020_6.pdf: [13] Զեկույցը հրապարակվել է 2019 թվականի մարտ ամսին
Մուտք նույնականացման քարտով
Մուտք բջջային նույնականացման քարտով
